المسار 9 و10/ 4 يومي السبت والأحد 18 و19 حزيران 2016 للجولان

 

القوصان 

في ظل شحر السنديان - البلوط المحلي 

هنا كانت فوهة البركان 

فوهة جانبية للبركان  

**********************************************

صور تناقلتها مجموعة الميس 

على الوتس أب

 

***********************************************************

רמת הגולן

 

https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A8%D7%9E%D7%AA_%D7%94%D7%92%D7%95%D7%9C%D7%9F

 

 המונח "גולן" מפנה לכאן. אם התכוונתם למשמעות אחרת, ראו גולן (פירושונים).

שינויי הגבול ברמת הגולן לאורך השנים בעקבותהסכמי שביתת הנשק בתום מלחמת העצמאות והסכם הפרדת הכוחות בין ישראל לסוריה

רמת הגולן (בערבית: هضبة الجولان) היא אזור בצפון-מזרח ארץ ישראל. דיסציפלינות שונות מגדירות באופן שונה את גבולות השטח המוגדר כרמת הגולן:

כאזור גאולוגי וביוגאוגרפי, רמת הגולן היא רמה שטוחה השוכנת בין נהר הירמוך מדרום, הר החרמון מצפון, והכנרת ועמק החולה ממערב. במזרח גובל הגולן בחורן, אף כי הגבול הגאוגרפי אינו ברור, כיוון שמישורי הבזלת ממשיכים עד לעומק סוריה. שטח הרמה הוא כ-1,800 קילומטרים רבועים, מהם כ-1,200 קמ"ר בשליטת ישראל. ברמת הגולן נחלים רבים, המספקים כשליש ממי הכנרת. שלושת הבולטים שבהם מחלקים את רמת הגולן לשלושה חלקים - הצפוני (בין החרמון לנחל גילבון), המרכזי (בין נחל גילבון לנחל דליות), והדרומי (בין נחל דליות לירמוך).

כאזור גיאופוליטי, רמת הגולן היא השטח שישראל כבשה מסוריה במלחמת ששת הימים, והוחל עליו החוק הישראלי ב-1981 בחקיקת חוק רמת הגולן (יש המכנים זאת "סיפוח"). שטח זה כולל כשני שלישים מרמת הגולן הגאולוגית, וכן את חלקו הישראלי של החרמון.

שָׁם הָרֵי גוֹלָן, הוֹשֵׁט הַיָּד וְגַע בָּם! – בִּדְמָמָה בּוֹטַחַת מְצַוִּים: עֲצֹר. בִּבְדִידוּת קוֹרֶנֶת נָם חֶרְמוֹן הַסַבָּא וְצִנָּה נוֹשֶׁבֶת מִפִּסְגַּת הַצְּחוֹר.

הבית הראשון בשיר "כנרת" של רחל המשוררת

תוכן עניינים

  [הסתרה] 

·         1 השם "גולן"

·         2 היסטוריה

o        2.1 שלטון סוריה

o        2.2 לאחר מלחמת ששת הימים

§         2.2.1 חוק רמת הגולן

o        2.3 לאחר מלחמת יום הכיפורים

o        2.4 מלחמת האזרחים בסוריה

·         3 חילוקי דעות לגבי הגבול

·         4 דמוגרפיה

·         5 כלכלה

o        5.1 תיירות בגולן

o        5.2 מיתוג

·         6 גאוגרפיה

o        6.1 החי והצומח

o        6.2 נחלי הגולן

·         7 גאולוגיה

·         8 אתרי קרבות

·         9 ראו גם

·         10 לקריאה נוספת

·         11 קישורים חיצוניים

·         12 הערות שוליים

השם "גולן"[עריכת קוד מקור | עריכה]

השם 'גולן' מופיע לראשונה בכתובים בספר דברים, שם זהו שמהּ של עיר בתחום שבט מנשה באזור הבשן: "וְאֶת גּוֹלָן בַּבָּשָׁן לַמְנַשִּׁי" (ד', מג). עיר זו שימשה כעיר מקלט, כמתואר בתוספתא: "שלש ערים הפריש יהושע בארץ כנען והיו מכוונות כנגד שלש שבעבר הירדן כשתי שורות שבכרם: חברון ביהודהכנגד בצר במדבר; שכם בהר אפרים כנגד רמות בגלעד; קדש בגליל כנגד גולן בבשן" (תוספתא מסכת מכות, פרק ג הלכה ב'). ייתכן ששימוש זה הוא שהקנה לה את השם גולן, מלשון "גולה" או "גלות" (בערבית 'ג'וואל' (جوّال) הוא עובר אורח או נודד). גם בערבית מכונה הרמה בשם דומה: אלְ-גַ'וְלָאן (الجولان). לפנימלחמת ששת הימים היה מקובל לכנות את הרמה וסביבותיה גם בשם "הרמה הסורית"^[1] – כינוי שכיום משמש לעתים נדירות מאוד, בעיקר בפי גורמים המתנגדים לשליטת ישראל ברמה.

היסטוריה[עריכת קוד מקור | עריכה]

גלגל רפאים

סוסיתא

שרידי גמלא העתיקה

התיישבות אנושית התקיימה ברמת הגולן כבר לפני מאות אלפי שנים. ממצא ידוע מתקופה זו הוא ונוס מברכת רם, שנחשב לממצא העתיק ביותר של דמות אנושית הקיים בתיעוד הארכאולוגי. מהתקופה הכלקוליתיתותקופת הברונזה הקדומה פזורים ברמת הגולן מאות דולמנים, מבנים מגליתיים מבזלת, שהגדול שבהם הוא גלגל רפאים.

על פי התנ"ך, ישבו בגולן עברים החל מכיבוש האזור מידי עוג מלך הבשן במסגרת כיבושי משה בעבר הירדן (במדבר כ"א). האזור היה בשליטת הארמים רוב התקופה, עד השתלטות ממלכת אשור. במאה השנייה לפני הספירה התיישבו באזור היטורים. המלך החשמונאי אלכסנדר ינאי כבש את הגולן במאה הראשונה לפנה"ס ויישב את העיר גמלא ביהודים. בתקופה זו הוקמו יישובים רבים בגולן וצפיפות האוכלוסייה גדלה. בימי מרד הגדול התחולל קרב חשוב, המתואר על יוסף בן מתתיהו, בין הרומאים ליהודים בגמלא והעיר חרבה. בימי המשנה והתלמוד היו באזור יישובים יהודיים רבים, אולם עד המאה ה-10 נעלמו כולם והאזור התרוקן יחסית מתושביו היהודים.

במאה השביעית התחולל באזור דרום רמת הגולן קרב הירמוך, הקרב המכריע בין האימפריה הביזנטית לבין האימפריה המוסלמית. קרב זה נחשב אחד המכריעים בהיסטוריה,^[2] ובעקבותיו השתלטו הערבים על האזור.

מתחילת השלטון העות'מאני ועד לאמצע המאה ה-19 היה הגולן אזור ספר בו התגורר מעט תושבי קבע והשולטים בפועל היו שבטים בדווים. בצפון רמת הגולן הוקמו יישובים דרוזים (הקיימים עד היום).

במהלך המאה ה-19 התיישבו ברמת הגולן צ'רקסים, עקב כיבוש מולדתם בקווקז בידי האימפריה הרוסית. האימפריה העות'מאנית קלטה רבים מהצ'רקסים ויישבה אותם באזורי ספר בהם שליטתה הייתה רופפת. החל מ-1878 עודדו השלטונות העות'מאניים את התיישבותם בגולן והקצו להם קרקעות. הם הקימו כ-13 יישובים בנפת קונייטרה, לרוב על גבי חורבות של יישובים נטושים. היישובים הצ'רקסים תוארו על ידי החוקר הגרמני גוטליב שומאכר, שהיה מהאירופאים הראשונים שסיירו באזור, אשר תיאר אותם כיישובים השונים במראהם משאר היישובים הערביים ברמת הגולן ונבדלים בזכות הניקיון והסדר שבתוכם. על פי שומאכר היו בגולן ב-1888 19,500 תושבים מתוכם 8,300 בדווים וצוענים החונים דרך קבע באזור. התיישבות הצ'רקסים עודדה קבוצות אחרות להקים ישובי קבע בגולן, כדוגמת הטורקמנים ובדווים.

בסוף המאה ה-19 נעשו ארבעה ניסיונות של יהודים להתיישב בגולן. ב-1886 הייתה ההתיישבות הראשונה בגולן של תושבי צפת שהתיישבו ברמת'ניה; התיישבות זו וההתיישבות מאירופה ומאמריקה, שהתיישבו בקרקעותיו של הברון רוטשילד, שרכש 100,000 דונם בחורן, חוסלו בפקודת ואלי דמשק, שגירש את תושביהם. ב-1888 הוקמה המושבה בני יהודה בכפר ביר א-שכום (ממזרח לעין גב של ימינו), אך ננטשה לאחר פרעות שעשו בה בדואים בראשית המאה ה-20. ב-1905 החלו יהודים מחצי האי קרים שרוסיה להתיישב בבקעת הבטיחה, אך ההתיישבות במקום קרסה בגלל פגעי הקדחת.

עד כינון המנדט הבריטי על ארץ ישראל והמנדט הצרפתי על סוריה, היה אזור הגולן קשור מבחינה מדינית לגליל, כחלק מוולאית דמשק. בשנת 1923, עם תום מלחמת העולם הראשונה והמרד הערבי בסוריה, ובהתאם להסכם סייקס-פיקו, נקבע קו הגבול בין המנדט הבריטילמנדט הצרפתי. הוחלט כי הגולן יהיה בשטח הסורי, עם מגבלות מסוימות שקשורות למים (המנדט הבריטי כלל גם 10 מטר מקו הכנרת ואת מי הבניאס).

שלטון סוריה[עריכת קוד מקור | עריכה]

שרידי מבנה מגורים טיפוסי להתיישבות הסורית ברמת הגולן עד לשנת 1967 (כפר יהודיה, צולם יולי 2007)

העיר קוניטרה ב-1967

אזהרה בשדה מוקשים ברמת הגולן

לפני כיבוש הגולן בידי ישראל בשנת 1967, התגוררו בו כ-150 אלף איש, מתוכם 128 אלף באזור שנכבש.^[3] הוא היה מיושב בדלילות יחסית בדרומו ובמרכזו בצ'רקסים ובדרוזים, ובצפיפות רבה יותר בצפונו ביישובים הדרוזיים הקיימים עד היום.^[3] האוכלוסייה התרכזה בעיר המחוז קוניטרה, ב-140 כפרים ועיירות, ובעוד כ-60 יישובים קטנים יותר, שנקראו "מזרעות" (חוות). ממשלת סוריה פיתחה את הגולן בעיקר לצורכי הצבא, סללהכבישים, ומתחה קווי חשמל וטלפון.^[3] מפיתוח זה נהנתה בעקיפין גם האוכלוסייה האזרחית, אך בעיקר זו היושבת לאורך הצירים הראשיים. ל-50 מיישובי הגולן הייתה אספקת מים סדירה, פרי פיתוחם של מפעלי המים הסוריים. שאר היישובים השתמשו עדיין במי מעיינות, מי נחלים ומי גשמים.

בתקופה זו נבנה צינור הנפט הטרנס-ערבי להעברת נפט מסעודיה ללבנון. הצינור עובר בגולן ולאורכו נבנה ציר הנפט.

בין השנים 1949 עד 1967 נהג הצבא הסורי להפגיז את היישובים הישראלים לאורך הגבול. התרחשו תקריות רבות של ירי כלפי סירות דייגים בכנרת. כתוצאה מהפגזות אלו נהרגו 140 אזרחים ועוד רבים נפצעו. כמו כן נגרמו נזקים לרכוש, ושדות תבואה רבים עלו באש. בנוסף, בתחילת שנות ה-50 השתלטו הסורים על שטחי ישראל ממערב לקו הגבול הבינלאומי בינם ובין ישראל, באזור חמת גדר–אלמגור והחוף המזרחי של הכנרת. השתלטות זו יצרה קו חדש בין המדינות, אשר לימים נודע בשם 'קווי ה-4 ביוני', וזאת כדי להבדילו מקו הגבול הבינלאומי שנקבע בתקופת המנדט הבריטי.

בעקבות הקמת המוביל הארצי, שהוביל מים מהכנרת למרכז ישראל ודרומה, ב-1964 פתחה סוריה (בברכת שאר ארצות ערב) בניסיון לסכל את מפעל המים הישראלי על ידי הטיית מקורות הירדן - נחל דן, בניאסוחצבאני, ולהעבירם בתעלה מזרחית לכנרת (על גבי השלוחות המערביות של הגולן) אל הירמוך והירדן. בעקבות זאת החלה המלחמה על המים. כדי להכשיל את מפעל ההטיה הסורי ניצלה ישראל תקריות-ירי סוריות על-מנת לתקוף את מקימי התעלות הסוריות.

במהלך מלחמת ששת הימים הפגיזו הסורים את ישובי עמק החולה וראש פינה, וטנקים סוריים אף ניסו להתקדם לעבר קיבוץ דן. למרות זאת, לא הייתה כוונה לממשלת ישראל לכבוש את רמת הגולן.^{[דרוש מקור]} רק בימיה האחרונים של המלחמה, לאחר שהתרכזו מספיק כוחות בגִזרה, ובעקבות לחץ של משלחת יישובי הצפון,^{[דרוש מקור]} הוחלט לכבוש את רמת הגולן ולשים קץ לאיום ההפגזות על יישובי עמק החולה. ב-9 ביוני, לאחר תום הקרבות בחזית המצרית ובחזית הירדנית, תקף חיל האוויר הישראלי את הרמה במתקפה אווירית מרוכזת ומתמדת. במקביל הופעלו שבע חטיבות, בפיקודו של אלוף פיקוד הצפון, דוד אלעזר. ההתקפה התרכזה בגיזרת הבניאס וצפון רמת הגולן, שם היה השיפוע בעלייה לרמה מתון יחסית, וכוחות השריון יכלו לעלות לרמה ולהתקדם כמעט עד מחצית הדרך לקונייטרה. קרב ידוע במתקפה זו היה בתל פאחר. בדרום הרמה תקפו כוחות רגלים וצנחנים, את המוצבים הסורים והשיגו גם הם התקדמות לא מעטה. במהלך הלילה הרחיב צה"ל את הטריז דרומה, עד לאזור גשר בנות יעקב. בבוקר יום שבת, 10 ביוני, פרצו כוחות שריון וחיל רגלים מזרחה תחת סיוע אווירי, והצליחו להגיע, בצפון רמת הגולן, אל מעלה החרמון ואל קונייטרה, ובדרום רמת הגולן אל צומת רפיד. ב-10 ביוני בשעה 14:00 נפסקו הקרבות ברמת הגולן ונסתיימה למעשה הלחימה.

לאחר מלחמת ששת הימים[עריכת קוד מקור | עריכה]

מרום גולן

טנק T-62 סורי באתר לזכר הנופלים בקרב עמק הבכא

העיר קוניטרה ב-2001

שטח של כ-1,250 קמ"ר מרמת הגולן נכבש מסוריה על ידי ישראל במלחמת ששת הימים בשנת 1967, והוחל עליו ממשל צבאי. בשטח שנכבש על ידי ישראל התגוררו כ-128,000 אזרחים סורים – כרבע מהם התגוררו בעיר קוניטרה, והשאר גרו ב-222 יישובים וחוות. לאחר הניצחון הישראלי כ-115,000 עד 122,000 מהאזרחים הסוריים עזבו את הרמה ועברו לשטח סוריה; מרבית הכפרים הסוריים נהרסו לאחר מכן.^[3] לפי הערכות ישראליות נע המספר בין 50 ל-70 אלף פליטים.^[4]

לאחר כיבוש רמת הגולן, הקים צה"ל מערך הגנה לאורך קו הגבול החדש עם סוריה, שכלל 20 מוצבים, תעלות נ"ט לאורך הגזרה ופרש כוחות שריון. הצבא הסורי שנחלש מאוד לאחר מלחמת ששת הימים, לא יזם פעולות התקפיות עד לסוף 1969. בחודש דצמבר 1969, לאחר לחץ מדינות ערב באזור וקרוב להשלמת ההתחמשות מחדש, התחיל הצבא הסורי ביוזמות התקפיות, נקודתיות בהיקף מצומצם לאורך קו הגבול. בכך הצטרף למצרים שהייתה שקועה במלחמת ההתשה לאורך תעלת סואץ. במהלך 1970, המתיחות לאורך הגבול הסורי-ישראלי עלתה בהדרגה וצה"ל הגיב בפעולות יזומות משלו. שיאה של המתיחות היה בקרבות שנודעו כמלחמת שלושת הימים.

היישובים הישראלים הראשונים בגולן הוקמו על רקע אידאולוגי וביטחוני על ידי מספר גופים מיישבים, ובהם הקיבוץ המאוחד, איחוד הקבוצות והקיבוצים, הקיבוץ הארצי ותנועת המושבים הדתיים – בדומה ליישובים אחרים שהוקמו באותה עת בסיני ובבקעת הירדן. היישוב הראשון – מרום גולן הוקם כבר חודש לאחר המלחמה, ב-14 ביולי 1967. לאחר מלחמת יום הכיפורים הוקמה מועצה אזורית חדשה, מועצה אזורית גולן, שכללה את כל שטחי הגולן, למעט שטחי 5 הכפרים הסוריים שנותרו לאחר המלחמה. המתיישבים בגולן הקימו גוף שמייצג אותם – "ועד ישובי הגולן". מאז 1967 נבנו 33 יישובים ישראליים ברמת הגולן.

במלחמת יום הכיפורים, חרף מאמציו, לא הצליח הצבא הסורי לכבוש מחדש את הגולן, ולאחר כמה ימי לחימה ותוך קרבות קשים, ובראשם קרב עמק הבכא, הוא נהדף. בשלביה האחרונים של המלחמה אף הצליחו כוחות צה"ל להיכנס לשטח הסורי ולהתקדם עד למרחק של כארבעים קילומטרים מדמשק. סיום הקרבות היה בקרב על החרמון. ב-1974 נחתם הסכם הפרדת כוחות, שבמסגרתו פינתה ישראל את השטחים החדשים שכבשה וכן 60 קמ"ר שהיו בידיה בגולן מאז 1967, ובהם העיר קוניטרה ומספר כפרים. אזור חיץ של האו"ם הוקם בשטח המפונה, ואזור דילול כוחות הוקם משני צדדיו. אף על פי שהעיירה קוניטרה חזרה לידיים סוריות, הרי שהמשטר הסורי העדיף שלא להשיב אליה את תושביה הסוריים ולהשאיר אותה בחורבנה, כאות ל"המשך הכיבוש הישראלי בגולן", לתפיסתו.

ב-1976, בתקופת ממשלת יצחק רבין הראשונה, הוקמה העיר קצרין, בסמוך ליישוב יהודי קדום מתקופת בית המקדש השני.

חוק רמת הגולן[עריכת קוד מקור | עריכה]

 ערך מורחב – חוק רמת הגולן

חוק רמת הגולן, שהתקבל ב-14 בדצמבר 1981, ביטל את הממשל הצבאי והחיל על הגולן את החוק הישראלי ולמעשה סיפח אותו למדינה, על אף שנזהר מלהשתמש במילה "סיפוח" לשם כך. בעקבות חוק זה, התאפשר לכל התושבים הדרוזיים בגולן להפוך לאזרחים ישראליים, אם הם רוצים בכך. תושבים שסירבו להתאזרח קיבלו מעמד תושב בישראל. רק מעטים מהם בחרו לקבל אזרחות ישראלית. סיפוח הגולן אינו מוכר על ידי הקהילה הבינלאומית, ומועצת הביטחון של האו"ם אף קיבלה החלטה הקוראת לביטולו וקובעת כי אין לו תוקף בינלאומי.

לאחר מלחמת יום הכיפורים[עריכת קוד מקור | עריכה]

מאז 1974 מוצבים לאורך קו הפרדת הכוחות כוחות שמירת שלום של האו"ם, הממונים על שמירת השקט באזור; ואכן באזור נשמר שקט מאז מלחמת יום הכיפורים (למעט עימותים בשטח לבנון, תקיפה של מחנה אימונים של הג'יהאד האיסלמי בעומק סוריה על ידי מטוסים ישראליים והפצצת הכור הגרעיני הסורי ב-2007). כחלק מדיונים להשגת הסכם שלום דורשים הסורים החזרה של כל שטח רמת הגולן שנכבש ב-1967.

בישראל עצמה יש חילוקי דעות בעניין רמת הגולן. בישיבת הממשלה ב-8 בספטמבר 1994 הבהיר רבין כי אין התחייבות ישראלית לנסיגה, אולם לפי כמה דיווחים,^[5] הייתה התחייבות סודית של רבין בפני הממשל האמריקני לסגת מרמת הגולן אם יתמלאו התנאים הביטחוניים שהציב. התחייבות זו כונתה "פיקדון רבין".

שמעון פרס, שנכנס לתפקיד ראש הממשלה לאחר רצח רבין, קיים (לפי עדותו של אהוד ברק) שיחות עם הסורים על אותו בסיס.^[6] לגבי עמדתו של ראש הממשלה שאחריו, בנימין נתניהו מהליכוד, קיימים דיווחים סותרים, לטענת נתניהו במשא ומתן החשאי שניהל דרך מקורבו רון לאודר, הוא הצליח להשיג את הסכמת הסורים לשמירת כתף החרמון בידי ישראל.^[7]

ראש הממשלה הבא, אהוד ברק, הביע נכונות לסגת לקו הגבול הבינלאומי, תוך הותרת רצועה צרה בשפתה המזרחית של הכנרת, שתמורתה יוענק לסורים שטח אחר. לפי הצעתו, לסורים תינתן גישה מוגבלת למי הכנרת והם יוכלו לשאוב מעט ממי האגם.^[8] נראה כי בתקופת כהונתו של אריאל שרון כראש הממשלה לא התקיימו דיונים משמעותיים עם סוריה, בין היתר בשל פרוץ האינתיפאדה השנייה וחילופי השלטון בדמשק. על פי דיווח בידיעות אחרונות, אהוד אולמרט, במסרים חשאיים לבשאר אל-אסד מטעמו, הביע גם הוא נכונות לנסיגה מלאה מן הגולן.^[9] לכל אורך שנות המשא והמתן החשאי והגלוי עם הסורים התנהל ויכוח ציבורי סוער בשאלת הנסיגה מרמת הגולן. אפשר לומר כי ההתנגדות בציבור לנסיגה מרמת הגולן גדולה יותר מההתנגדות לנסיגה משטחים אחרים שנכבשו במהלך מלחמת ששת הימים.

באפריל 2008 החלו להתפרסם בישראל ידיעות כי נציגים מטעם ראש הממשלה אהוד אולמרט נפגשו באופן עקיף ובתיווך טורקי, עם נציגים סוריים באיסטנבול. במאי 2008 אישרה ישראל כי היא מקיימת משא ומתן עקיף עם סוריה. שר החוץ הסורי, ואליד אל-מועלם, אישר את הודעת ישראל וטען כי זו התחייבה בפני מדינתו כי ישראל תיסוג מכל שטח רמת הגולן עד לקווי ה-4 ביוני. מסקרים שנערכו בעקבות פרסומים אלו, בערוץ 2 ועיתון "הארץ" עולה, כי בין 65 ל-70 אחוזים מכלל הציבור הישראלי מתנגדים לירידה מרמת הגולן, ואילו רק בין 22 ל-25 אחוזים תומכים בנסיגה כזו. במאי 2009 הצהיר ראש הממשלה בנימין נתניהו "כי לא יסוג מרמת הגולן".^[10]

בחודש נובמבר 2010, אישרה הכנסת את חוק משאל העם, שלפיו כל נסיגה משטח ריבוני של מדינת ישראל תחייב קיום משאל עם ורוב של 61 חברי כנסת. החוק אושר ברוב של 65 ח"כים לעומת 33 מתנגדים.^[11]

מלחמת האזרחים בסוריה[עריכת קוד מקור | עריכה]

במהלך מלחמת האזרחים בסוריה אירעו כמה מקרים שבהם זלגה הלחימה לתוך שטח ישראל בשל הקרבות ברמת הגולן הסורית. מקרים אלה כללו:

·         נפילת פצצות מרגמה באזור אלוני הבשן,^[12] סמוך לתל חזקה,^[13] ובאזור החרמון.^[14]

·         במרץ 2014 עלה סיור של צנחנים שסייר בגדר המערכת סמוך למג׳דל שאמס על מטען שהונח בידי חוליית מחבלים. בתגובה פתח צה"ל בירי ארטילרי שכלל פגזים וטילי תמוז לעבר סוריה. כמה שעות לאחר מכן, תקף חיל האוויר מוצבים של צבא סוריה מאחר שישראל ראתה בסוריה וחזבאללה כאחראיים לפיגוע.

·         ב-22 ביוני 2014 נהרג נער מירי טיל נ"ט מהצד הסורי של הגבול, לעבר רכב אזרחי שעבד על גדר המערכת בצד הישראלי, סמוך לתל חזקה שברמת הגולן. צה"ל הגיב באופן מידי לאירוע זה בירי טנקים לעבר מטרות קרובות בשטח סוריה, ובהמשך תקף חיל האוויר הישראלי מטרות של צבא סוריה.^[15]

·         בספטמבר 2014 יירטה ישראל מטוס קרב סורי שחדר כמה מאות מטרים לשטח ישראל ברמת הגולן.

·         ב-18 בינואר 2015 ערך חיל האוויר הישראלי תקיפה אווירית סמוך לגבול ישראל-סוריה, שבה נהרגו 10 חמושים, בהם לפחות 6 פעילי חזבאללה וכן בכירים במשמרות המהפכה האסלאמית של איראן.

בעקבות מלחמת האזרחים בסוריה חתרה ישראל להשיג הכרה בינלאומית בשליטתה בגולן. ביטוי לכך ניתן באזכור הנושא בפגישה בין ראש הממשלה בנימין נתניהו ונשיא ארה"ב ברק אובמה בנובמבר 2015.^[16] באפריל 2016 קיימה ממשלת ישראל ישיבה ברמת הגולן, שבה הכריז ראש הממשלה נתניהו כי הגולן יישאר לעד חלק מישראל.^[17] הכרזה זו ספגה ביקורת מהממשל הסורי ומהאופוזיציה הנלחמת בו,^[18] מהליגה הערבית^[19] וגם מידידותיה של ישראל, ובהן ארצות הברית^[20] וגרמניה.^[21] מזכ"ל האו"ם, באן קי מון, הזכיר את החלטת מועצת הביטחון משנת 1981, הקובעת שסיפוח הגולן בידי ישראל בטל ומבוטל.^[22] כעבור ימים אחדים נפגש נתניהו עם נשיא רוסיה, ולדימיר פוטין, וחזר על עמדתו: "עם הסדר או בלי הסדר, רמת הגולן תישאר תחת ריבונות ישראלית".^[23] למחרת הביקור הודיע דובר הקרמלין שאין שינוי בעמדת רוסיה בנושא, התואמת את החלטות מועצת הביטחון.^[24]

חילוקי דעות לגבי הגבול[עריכת קוד מקור | עריכה]

 ערך מורחב – גבולות מדינת ישראל

תצפית לתוך סוריה מהר חזק שברכס בשנית, הממחישה את המשמעות הטופוגרפית של שליטה ברמה

תוואי הגבול בין ישראל לסוריה ברמת הגולן שנוי במחלוקת וממתין לפתרון במסגרת הסכם שלום עתידי. הגבול הבינלאומי, כפי שנקבע בהסכם בין צרפת לבריטניה ב-1923, השאיר בשטח הבריטי את כל הכנרת והירדן, כולל רצועה של 10 מטרים ממזרח לכנרת (במפלס המרבי) ו-50 מטרים ממזרח לירדן. ההסכם השאיר גם את הבניאס בתחומי המנדט הבריטי, אך כדי לאפשר מעבר ללבנון, הועבר השטח בחכירה לידי המנדט הצרפתי. במלחמת העצמאות התקדמו כוחות הסורים מעבר לקווים אלה, ובהסכמי שביתת-הנשק נקבע שהשטחים שמהם ייסוגו הסורים יהיו מפורזים. בפועל, לאחר פלישות סוריות בתחילת שנות ה-50, נוצר מצב שלפיו הסורים שולטים על מזרח הירדן והכנרת. גבול זה ידוע כ"קווי 4 ביוני 67'". הסורים תובעים מישראל נסיגה לקו זה. עמדתה של ישראל היא שגם במקרה של נסיגה, היא תהיה לגבול המנדטורי הבינלאומי, שכן קווי ה-4 ביוני מספחים לסוריה שטח שהיא השתלטה עליו באופן לא-חוקי במהלך שנות ה-50. קווי ה-4 ביוני נחשבים בעיני ישראל בעייתיים מבחינה אסטרטגית, כיוון שהם מאפשרים לסוריה לדרוש את מחצית משטחה של הכנרת, על פי העיקרון הבינלאומי הקובע כי מקווה מים שגובל בין שתי מדינות, יחולק ביניהן.

גבול נוסף השנוי במחלוקת הוא הגבול בין הגולן ללבנון. גבול זה, שנמצא במורדות החרמון, סומן במקור על גבי מפות לא מדויקות, ולפיו אזור הר דב, הידוע גם בשם חוות שבעא, נמצא בשטח סוריה, אף על פי שהכפר שבעא עצמו נמצא בלבנון. מיקומו המדויק של הגבול לא נתפס כבעיה משמעותית במשך כמה עשרות שנים, ותושבי שבעא אף שלמו מסים לממשלת סוריה בעבור החוות. הבעיה התעוררה במאי 2000 עם נסיגת צה"ל מדרום לבנון. נציגים מטעם האו"ם סימנו את הגבול שאליו צריכה ישראל לסגת, וכללו את חוות שבעא בשטח רמת הגולן. סוריה ולבנון טוענות שהמדינות הסדירו את הגבול ביניהן כשסוריה מסרה את השטח ללבנון ב-1951. לבנון הציגה בפני האו"ם מפה משנת 1966 המוכיחה זאת לכאורה, אולם בידי האו"ם נמצאות 10 מפות אחרות, שיצאו לאור אחרי 1966 במוסדות לבנוניים רשמיים, ואשר מראות כי החוות נמצאות בשטח סוריה.^[25] מועצת הביטחון של האו"ם הכירה בנסיגה המלאה של ישראל מלבנון בהתאם להחלטה 425. האזור הוסיף להיות מוקד לחיכוך בין ישראל לחזבאללה, עד להסדרי הפסקת האש שנקבעו בתום מלחמת לבנון השנייה.

דמוגרפיה[עריכת קוד מקור | עריכה]

אישה דרוזית מכינה פיתות ברמת הגולן

נכון ל-2011, חיים בחלק הישראלי של הרמה כ-42.6 אלף איש: כ-18.4 אלף יהודים, כ-20.8 אלף דרוזים והשאר עלווים.^[26] בחלק הסורי, במחוז קוניטרה, מתגוררים כ-80 אלף תושבים.^[27]

החל משנת 1981 רשאים הדרוזים ברמת הגולן לקבל אזרחות ישראלית; אולם רק מעטים מהם – 677 איש מגיל 18 ומעלה במרשם האוכלוסין של 2006 – ניצלו את האפשרות, והשאר מוגדרים כתושבי קבע בישראל. בקרב אלו אשר קיבלו אזרחות ישראלית הייתה בשנת 2006 השתתפות מועטה בבחירות, ומעט פחות מ-35% הגיעו להצביע בקלפיות באזורי מגוריהם, הממוקמות ביישובים יהודיים סמוכים, לעומת 63.5% הצבעה בכלל האוכלוסייה הישראלית.

ברמת הגולן שש מועצות מקומיות, בהן ארבע דרוזיות: בוקעאתא (5,200 איש), מג'דל שמס (8,400 נפש), מסעדה (3,100 נפש) ועין קנייא (1,700 נפש), אחת עלווית: ע'ג'ר (2,700 נפש), ואחת יהודית: קצרין, המכונה "בירת הגולן", (7,000 נפש). בנוסף, קיימים ברמת הגולן עוד 32 יישובים יהודיים המאוגדים במועצה אזורית גולן, ובהם מתגוררים כ-12 אלף איש.

כלכלה[עריכת קוד מקור | עריכה]

טורבינות רוח לייצור חשמל ברכס בשנית (חזקה) שברמת הגולן

הכלכלה ברמת הגולן מורכבת בעיקר מתעשייה, חקלאות ותיירות.

פדיון: תעשייה – 700 מיליון ש"ח; חקלאות – 500 מיליון ש"ח; מסחר – 180 מיליון ש"ח; תיירות – 150 מיליון ש"ח; שירותים – 80 מיליון ש"ח; סך הכול: 1.6 מיליארד שקל.

העסקים בגולן: 700 עסקי חקלאות, המעסיקים 1,100 שכירים; 24 עסקי תעשייה, המעסיקים 860 שכירים; 207 עסקי תיירות, המעסיקים 720 שכירים; 180 עסקי מסחר ושירותים, המעסיקים 600 שכירים. בשירות הציבורי ובמערכת החינוך - 1,820 שכירים. סך הכול: כ-1,100 עסקים, המעסיקים כ-5,000 שכירים.

בגולן שלושה אזורי תעשייה: הגדול שבהם הוא אזור התעשייה קצרין (1,400 דונם), השני הוא בני יהודה (350 דונם), והשלישי הוא "חממה טכנולוגית". ברמת הגולן מיוצרים 50% מהמים המינרליים בשוק הישראלי.

תיירות בגולן[עריכת קוד מקור | עריכה]

דגם של רמת הגולן במרכז המבקרים "קסם הגולן" שבקצרין. משמאל ניתן לראות את הכנרת ואת רכסי ההרים המזרחיים שלה ומצפון את הר החרמון

בגולן מספר אזורי תעשייה, צימרים, מבשלות בירה, מטעי תפוחים ובתי הארחה המשמשים אטרקציות תיירותיות. ישראלים רבים מזהים את הגולן עם גידולי התפוחים והמים המינרליים שמופקים במקום. בתחומי המועצה האזורית מצוי אתר החרמון – אתר הסקי הראשון בגודלו בישראל (השני הוא סקי בגלבוע), המופעל על ידי מושב נווה אטיב. חופהּ המזרחי של הכנרת מצוי אף הוא בתחומי המועצה האזורית, והוקמו בו אתרי נופש ומים. בגולן מספר שמורות טבע מרכזיות, ובהן שמורת היהודיה, נחל זוויתן, בריכת המשושים, אתר גמלא,יער אודם ועוד. ב-2007 הושלמה בנייתו של מרכז המבקרים "קסם הגולן" בסמוך לקצרין, המהווה את המרכז המסחרי והתיירותי בגולן. אחד האתרים המיוחדים ברמת הגולן הוא אתר גלגל רפאים שבקרבת מושב יונתן. בנוסף קיים מוזיאון עתיקות הגולן.

מיתוג[עריכת קוד מקור | עריכה]

בינואר 2005 הסתיים תהליך משותף של המועצה האזורית גולן והמועצה המקומית קצרין, בשיתוף עמותת התיירות והחברה הכלכלית, למיתוג הגולן. המיתוג נעשה על ידי חברת ארד תקשורת של איל ארד. הסמל שנבחר הוא האות גימל בצבעים שונים והסיסמה "פתוח לחיים. גולן". המועצה האזורית גולן משתמשת בסמל זה כבסיס לסמלה החדש.

גאוגרפיה[עריכת קוד מקור | עריכה]

נופים טיפוסיים ברמת הגולן

 ערך מורחב – גאוגרפיה של רמת הגולן

רמת הגולן והר החרמון הם החלק המזרחי ביותר והצפוני ביותר שבשליטת מדינת ישראל, ולמעשה החלק היחידי משטח המדינה המצוי מזרחית לבקעת הירדן. גובה האזור אינו אחיד לכל אורכו: במזרח הרמה מתרוממים הרים בודדים, ולהם יש צורה של חרוט קטום – אלה הם הרי געש (לא פעילים); בחלקה המערבי של הרמה יש מדרונות גבוהים ותלולים ומצוקים, היורדים אל עמקי הצפון.

החי והצומח[עריכת קוד מקור | עריכה]

הצמחייה בגולן מגוונת ומשתנה בהתאם לגבהים השונים. חברת הצומח השולטת בגולן העליון, מגובה של 500 מטרים ומעלה, היא חברת האלון המצוי ואלון התולע. חברת צמחים זו, המלווה באלה ארצישראלית, יוצרת חורשים מפותחים ביותר באזור יער מסעדה והר אודם. אל עצים אלה נלווים עוזרר קוצני, שזיף הדוב, אגס סורי ולבנה רפואי. בין העצים מצוי שפע של צמחים שונים, שהבולטים בהם סיסנית הבולבוסין ורקפת יוונית, הנדירה בשאר אזורי הארץ וכאן פורחת בחורף בשפע, סביב גזעי האלון. בגולן ניתן למצוא גם כלניות רבות. רובו של הגולן התחתון, עד לגובה של 500 מטרים, היה מכוסה בעבר ביער עשיר של חברת אלון התבור. כיום שרדו מיער זה רק גושים גדולים אחדים - בעיקר בנחל מיצר שבדרום הגולן ובאזור יהודייה שבמרכזו. לעצי אלון התבור נלווים פרטים רבים של אלה אטלנטית, לבנה רפואי, וכן שיזף השיח ושיזף מצוי. החוקרים מעריכים ששני מיני השיזף השתלטו על שטחים שבהם נפגע היער המקורי, בעיקר בחלקיו הנמוכים של הגולן. באזורים בהם שולטים שני מיני השיזף - בגולן המערבי ובמורדות הפונים אל עמק החולה והכנרת - הם יוצרים נוף דמויסוואנה. בתי גידול מעניינים נוספים בגולן הם מעיינות, ביצות ומאגרי מים, הנפוצים מברכת רם שבצפון, דרך מעיינות ושקעים טבעיים על פני מרכז הגולן, ועד נחלי האיתן הרבים שבמערבו. חברות הצומח השולטות בגדות נחלי האיתן הן חברת שיח-אברהם מצוי, חברת פטל קדוש וחברת הרדוף הנחלים. בגדות המעיינות ובמקומות לחים רבים אחרים גדלים עצי צפצפה איטלקית, שהובאו על ידי תושבי הגולן כמקור לעצה משובחת. שני צמחים בעלי ייחוד אסתטי גדלים אף הם בגולן: אירוס הגלבוע, הגדל בשוליים הדרומיים, ואירוס הגולן, הגדל במרכז הגולן וברכס בשנית.

הגולן אינו מיושב בצפיפות ולכן עולם החי בו עשיר למדי. אמנם הדובים והנמרים, שחיו בו בעבר, הוכחדו, אבל עדיין אפשר למצוא זאבים וצבועים מפוספסים ואת הצבאים.^[28] כמו כן משמש האזור כמקום חיות לנמיה, לחתול הבר, לשועל המצוי, לסמור, לגירית, לחזיר הבר, לשפן הסלעים הסורי, ולשלושה מיני מכרסמים, הגורמים נזק לחקלאות - הדרבן, המריון המצוי ונברן השדה. עולם העופות של הגולן עשיר ביותר, בעיקר במינים של ציפורי שיר קטנות, אך רק שני מינים מיוחדים לאזור זה: העורב הזנבתן (הנקרא גם עקעק או עורב הנחלים) ומין של דורס לילי, הנקרא קטופה. כמו כן מקננים באזור שלושה מיני בז - בז מצוי, בז אדום ובז העצים. ריכוזים גדולים של עופות אפשר למצוא בנחל דליות, שם יש מושבה גדולה של נשרים, ובאל-חמה, שם מדי חורף נאספים המוני זרזירים מבקעת הירדן והגולן ללינה על עצי הפיקוס. כמו כן אפשר למצוא בגולן מינים רבים של דו-חיים, כמו קרפדות וצפרדעים, וזוחלים רבים, כמו צבי יבשה ומיני לטאות (מניפנית הסלעים, עינחש, לטאה ירוקה ועוד). מאחר שרמת הגולן עשירה בבזלת ודלה בסלעי גיר החלזונות נדירים בה, שכן הם זקוקים לסביבה גירנית על מנת לבנות את הקונכייה שלהם.

התולעת השטוחה Dugesia golanica, הקרויה על שם רמת הגולן, היא מין אנדמי המצוי במעיינות עין דן ועין בניאס בלבד.

נחלי הגולן[עריכת קוד מקור | עריכה]

נחל חרמון

נחלי הגולן מתחלקים ל3 קטגוריות מרכזיות: נחלי דרום הגולן, נחלי מרכז הגולן ונחלי צפון הגולן. רוב נחלי צפון ודרום הגולן הם נחלי אכזב ונחלי מרכז הגולן הם לרוב נחלי איתן. חוץ מהנחלים המזרחיים שזורמים לירמוך (מיצר ונוב) כל הנחלים זורמים לכנרת. האקלים השורר בנחלי דרום הגולן הוא אקלים צחיח למחצה, ועל כן הצומח בו הוא בעיקר בתה ים תיכונית, ובמקומות מסוימים אף צומח ספר המדבר. הזרימה מועטה, וכמות המשקעים לא גדלה ועל כן האזור יבש מאוד. נחלי מרכז רמת הגולן הם המיוחדים והמרשימים ביותר בגולן, נחלים אלו חתרו בדרך ארוכה מכיוון צפון מזרח לדרום מערב, אולי בגלל אורכם הרב נוצרו קניונים מרשימים וקיימים בהם מעיינות רבים וזרימה רבה. על אף האקלים שדומה מאוד לדרום הגולן התפתחה בנחלים אלו צמחייה סבוכה מאוד, ובעלי חיים המתאימים לאזורים סבוכים כמו חזירים הגיעו לסביבתם. נחלי צפון רמת הגולן מאופיינים בירידה מהירה מאוד לעבר בקעת החולה, כתוצאה מכך נחלים אלו לא חתרו קניונים ארוכים ומרשימים כמו במרכז הרמה. אמנם בנחלים אלו מפלים רבים בגלל הירידה המהירה. ברב נחלים אלו (למעט הג'ילבון) לא זורמים מים בכל ימות השנה והם נחלים אכזבים. האקלים בצפון הרמה בשונה מבמרכזה ובדרומה הוא אקלים ים תיכוני ועל כן התפתח באזור חורש ים תיכוני בעבר, שכיום ניתן לראות שרידים ממנו שהשתקמו לאחרונה לאחר הפגיעה של הערבים בחורש בשנים שקדמו למלחמת ששת הימים.

·         נחל אל-על ·         נחל בזלת ·         נחל בתרא ·         נחל גובתה ·         נחל גילבון ·         נחל גמלא ·         נחל דליות ·         נחל דן

·         נחל חבושית ·         נחל חיוויאי ·         נחל זוויתן ·         נחל חזורי ·         נחל חמדל ·         נחל חרמון ·         נחל יהודיה ·         נחל יוסיפון

·         נחל ירדינון ·         נחל ירמוך ·         נחל כנף ·         נחל מיצר ·         נחל משושים ·         נחל נוב ·         נחל נשף ·         נחל נשרים

·         נחל סוסיתא ·         נחל סמך ·         נחל סנאים ·         נחל סער ·         נחל עורבים ·         נחל עיט ·         נחל עין גב ·         נחל ערער

·         נחל פרע ·         נחל פרש ·         נחל רוקד ·         נחל שוח ·         נחל שיאון ·         נחל שניר ·         נחל שפמנון

גאולוגיה[עריכת קוד מקור | עריכה]

קילוחי בזלת ברמת הגולן דמויי מקלעת חבלים (Ropy Lava), המכונים גם "גללי פרה"

 ערך מורחב – הגאולוגיה של הגולן

רמת הגולן היא החלק המערבי של חבל ארץ הבשן, מזרחה לנהר הירדן. חבל הבשן נחשב לאחד האזורים הגאוגרפיים הגדולים בעולם המכוסים בזלת ברציפות. רוב שכבות הלבה הן מגמה אשר נוצרה בארץ ישראל בעת העתיקה. אחד הקילוחים מהר הגעש שנבדק,תוארך לתקופה שלפני 4,000 שנה, וזאת על סמך הממצאים שהתגלו בשפכי הלבה. עובי הבזלת בחבל הבשן נע משיא של 1,100 מטר בהר חורן – "תל גֵ'נָה" – בגובה 1,800 מטר מעל פני הים עד לעובי ממוצע של 300 עד 400 מטר בכל האזור. עובי הבזלת הולך ופוחת לקראת שולי האזור: בצפון – מול הר החרמון, בדרום – מול נחל הירמוך, בדרום-מזרח – נחל רוקד ובמעבר הבזלת חוצה את נהר הירדן ופוחתת בהדרה בשולי הגליל.

רמת הגולן נראית מישורית, ברם, היא למעשה קער אשר התמלא מזרמי בזלת מתקופת המיוקן עד לתקופת הפליוקן תחתון ומסחף מתקופת הנאוגן. במקורה רמת הגולן היא חלק מקער דמשק המשתרע מהמדבר הסורי עד לעמק יזרעאל. הקער נמצא בין שני קמרים – ביןקמר החרמון מצפון לקמר הגלעד מדרום. מתחת לקער עלתה המגמה לאורך סדקים, בקילוח ומילאה שטחים ויצרה מישורי בזלת תוך כדי התקררות.

רוב שטחי הגולן מכוסים סלעים ממוצא מגמטי: בעיקר בזלת אך גם סקוריה וטוף. בדרום הגולן, בשטחים שכוסו רק בחלקם על ידי הלבה או שסלעים אלה נסחפו, ניתן לראות סלעי משקע כגון גיר, חול וקירטון.

ברמת הגולן באות לידי ביטוי תופעות וולקניות אחדות, שהבולטת שבהן היא של הרי געש שאינם פעילים. שורת הרים אלה בנויה בקו ישר, על פני מעין חריץ אשר ממנו התפרצו הקילוחים. קו התלים הישראלי כולל מספר תִּלים מרכזיים כמו הר פרס, שבו לוע מושלם של הר געש, או הר אביטל, שעל מורדותיו ניתן להבחין בזרם פירוקלסטי, אך קיימים גם עשרות תלים קטנים יותר, כמו גבעת טליה שליד מושב קשת.

אתרי קרבות

https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=2956328429676622500#editor/target=post;postID=7778520753629267375

إعادة إحياء معبد قديم في الجولان المحتل

موقع الجولان للتنمية/ ايمن ابو جبل

ما يجعل الرواية الإسرائيلية في مجال علم الاثار مُشكك بها، وغير منطقية، بأنها تعتمد تفسيرات توراتية محضة، في تأكيد واثبات روايتها، دون تقديم تفسير للمعطيات التاريخية والأثرية، بمنهج بحثي علمي تاريخي ، فإعادة بناء الماضي بكل وقائعه يجب ان تكون كما كان عليه زمانه ومكانه، دون تزييف او تهميش او تحريف، أو تأويل.. وللتاريخ القديم في الجولان، حكايا وقصص ونصوص حضارية عديدة مدفونة في باطن هذه الأرض التي أضاءت تاريخ حضارت وكيانات ودول وممالك وقبائل ساهمت في بناء الحضارة الانسانية..
قبل أيام أعلن المجلس الإقليمي للمستوطنات الإسرائيلية في الجولان ، ومركز أبحاث الجولان، وسلطة الآثار الإسرائيلية،عن نجاح المهندسين والمعماريين، من إعادة بناء خزانة كنيس يهودي في بلدة أم القناطر، ضمن مشروع استغرق العمل فيه عشر سنوات، لإعادة إحياء الكنيس اليهودي " المزعوم" في ام القناطر. هذه الخزانة كانت بحسب علماء الآثار تضم لفائف التوراة، ولفائق القانون مكتوبة باللغة العبرية وتوجد منصة او طربيزة يقف امامها القارئ لتلاوة الدعاء وتكون عادة مغطاة بستار، وطولها 5.5 أمتار، تم تجميع 80% من الأحجار الأصلية التي كانت مدفونة ومنتشرة في باطن الأرض في محيط البلدة، التي تعتبرها إسرائيل إحدى بقايا الوجود اليهودي القديم في الجولان المحتل، وتم وضع الخزانة كما كانت بحسب العلماء الاسرائيليين في نفس المكان التي بُنيت عليه في الجهة الجنوبية للمعبد تكون مواجهة لبيت المقدس.،باتجاه أورشليم، قبل حوالي 1500 عام .

ويصر علماء الآثار الإسرائيليين على تفسير وتأويل تاريخ الجولان، بايدولوجية وعقيدة صهيونية، ولا يخضعون تفسيراتهم إلى أي إطار أو منتدى علمي عالمي، يثبت صحة استنتاجاتهم ومعطياتهم، متجاهلين حقائق تاريخية عديدة وكثيرة، بان الشجر والحجر والبشر في الجولان مدفونين في باطن هذه الأرض، منذ الآلاف السنين، فأقدم الأبحاث التاريخية تؤكد ان الامورين والكنعانيين والمؤابون والآراميون، أقاموا ممالك وكيانات لهم قبل أن يقوم بنو إسرائيل في نهاية القرن الثالث عشر قبل الميلاد بتكوين قبائلهم وأسباطهم، كما تؤكد مراسلات العمارنه زمن الأسرة الثامنة عشرة المصرية في القرنين ( الخامس عشر والرابع عشر قبل الميلاد.) في عهد الملك اخناتون امنحوتب الرابع. وهي أقدم الوثائق القديمة التي تأتي على ذكر التاريخ القديم خلال الفترة التي تعرف بـ «فترة العمارنة» التي تمتد بين نحو 3611-1331ق.م.
وقد دلت الأبحاث والتنقيبات الأثرية المستقلة التي جرت في الجولان قبل العام 1967 على أن الممالك الآرامية والكيانات الكنعانية كانت موجودة على مختلف مناطق الجولان، وأشدها قوة حتى أواخر الإلف الثاني قبل الميلاد مملكة "أرام صوبا"( غربي مجدل شمس اليوم) التي امتدت من البقاع وحتى أعالي الجولان، وبعدها تشكلت مملكة أرام في دمشق وتزعمت العالم الآرامي الذي امتد من حلب إلى خليج العقبة، واستطاع ملك أرام الدمشقي من فرض سيطرته على مملكة إسرائيل وفتح أسواق السامرة أمام تجار آرام، وشهدت أراضي الزّوية عند مدينة فيق جنوب الجولان معارك طاحنة فيما بينهم، انتهت لصالح ملك ارام الدمشقي.
وقد بنى الاراميون تحصينات ومبان ومعابد أيام حكم الملك "حزئيل" على سفوح الحرمون وجنوب الجولان، واستطاع محاصرة أورشليم، وفرض سيطرته على طرق المواصلات والتجارة من الجولان وعبر فلسطين إلى البحر الأحمر والجزيرة العربية ومصر. حتى سقوط مملكة أرام بيد الاشورين، وأصبحت منطقة الجولان من ممتلكاتها ثم أتي الكلدانيون وزال حينها كيان بني إسرائيل السياسي، وبدأ بعد ذلك تاريخ اليهودية..
ومن الممالك والدويلات القديمة التي تعاقبت على الجولان ويتم تهميش حضارتها وإخفاء اثارها، ونسبها إلى اليهود وبني إسرائيل حصراً، "مملكة حاصور" في الجنوب الغربي من بانياس في منطقة تل القاضي، والمملكة الايطورية التي بقيت أثارهم في موقع رعبنا قرب مسعدة ،ومملكة كوميدي، ومملكة يانوعما، جنوبي بحيرة طبريا، ومملكة دمشق، ومملكة جيشور الآرامية (موقع محافظة القنيطرة اليوم)، مملكة دمشق التابعة لمملكة صوبا، ومملكة بيت معكةّ على السفوح الغربية لجبل الشيخ، ومملكة بيت رحوب التابعة لمملكة دمشق، وبسطت الممالك الأشورية والممالك الآرامية،ومملكة يهوذا،والممالك البابلية ، والامبراطورية الفارسية والأنباط والامبراطورية الرومانية، سيطرتها على منطقة الجولان ايضاً، إضافة إلى الصفويون وهم من القبائل العربية التي استوطنت الجولان ، ثم الغساسنة وهم آخر القبائل العربية التي استوطنت بلاد الشام قبل ظهور الإسلام....
وكان عالم الآثار الاسرائيلي" يهوشع دراي" من المركز الإسرائيلي لترميم الاثارات " التكنولوجيا القديمة" قد اعلن العام ا2011 عن انتهاء ترميم الطابق الأول من الكنيس اليهودي في قرية ام القناطر التاريخية والتي تقع على الضفة الشرقية لوادي الشبيب جنوبي الجولان المحتل. بالقرب من قرية مجدولية التي اقيمت على انقاضها مستعمرة اسرائيلية اطلق عليها اسم" ناطور" ويعد الموقع من ابرز المواقع الاثرية في الجولان المحتل التي تعرضت الى التزوير، ولا يزال علماء الآثار الاسرائيلين يحاولون طمس هويتها التاريخية الحقيقة،التي تعود الى ما قبل القرن الرابع قبل الميلاد، وابراز التاريخ اليهودي فيها، وأطلق المجلس الإقليمي للمستوطنات على أم القناطر اسم "كشاتوت رحبعام"، تخليدا لذكرى مجرم الحرب الإسرائيلي "رحبعام زئيفي"، الذي ترك بصمات بشعة من جرائمه على سكان ومواطني الجولان المحتل أثناء عملية تهجيرهم وطردهم واقتلاعهم من ديارهم في حرب حزيران 1967.
وقد تم اكتشاف الكنيس اليهودي " المزعوم"في العام 1884 ، حيث بدأت أعمال المسح الأثري في الجولان منذ القرن التاسع عشر من قبل هواة أجانب ومن أهمهم العالم الألماني «شوماخر» "وغوتلب" الذي قام بمسح كثير من المواقع والمباني الأثرية في الجولان. وظهرت نتيجة لأعماله مواقع مصنفة من مختلف العصور التاريخية القديمة والتي يمكن أن تشكل مع حضارة الشرق القديم في سورية أنموذجاً حضارياً متكافئاً ومتوازناً مع حضارات العصور القديمة والممالك القديمة، وتعد امتداداً حضارياً مع الفترة الهلنستية والكلاسيكية الرومانية والبيزنطية والعهود العربية الإسلامية. وقد وصل شوماخر الى قرية تدعى ام القناطر والتقي هناك باحد شيوخها الذي شرح له عن الأقواس والأعمدة الطويلة التي ترتفع لثلاثة أمتار . ومنذ بداية القرن العشرين حاول عدة باحثين أوربيين التنقيب عن أثارات قديمة في الجولان، بعد انتشار المعلومات عن الآثار في منطقة الجولان، تدريجياً بدأت تتحول النظريات والمعلومات الى واقع بالنسبة لقادة الحركة الصهيونية العالمية، واستغلتها ضمن سياسة الاستملاك والمطالبة في حقوق تاريخية مزعومة، بان المنطقة جزء من اسرائيل القديمة .. في العام 1928 زارت المنطقة بعثة المانية وكشفت عن مبنى كبير بطول 13.80 م يستدل من أسلوب بناءه انه مبنى كبير ومتطور، ومبنى وفق النظام العمراني الروماني، ولم تشر النتائج والحفريات الى اي صلة للمبنى بالمزاعم اليهودية.نتج عن التنقيبات اكتشاف عدة مواقع أثرية منها ما هو أبنية معابد ومباني وقصور ومدافن رومانية قديمة، ومبان تعود الى حضارات اكثر قدما من اليهودية، تصدعت او انهارت بفعل عوامل الطبيعية والزلازل التي ضربت المنطقة في القدم، وأكدت البعثات الأوربية المختلفة التي زارت الجولان على ان التاريخ العريق للجولان ترك بصماته على كل شبر فيه، فكان متحفاً للعصور التاريخية التي تعاقبت عليه فلا يكاد يخلو موضع فيه من أثر تاريخي شاهد.. وجميعها تتحدث عن حضارة هذه الأرض التي لا يمكن لممارسات الاحتلال الإسرائيلي وأساليب زيفه أن تطمسها، بروايات هي من صنعها وكتابتها وصياغتها وحدها.

صورة جوية مفترضة لبقايا المعبد الذي دمره زلزال

تصوير افرايم غريتسر

https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=2956328429676622500#editor/target=post;postID=7778520753629267375

 المصادر :

 1- درر البيان في تاريخ الجولان للمهندس عبد الحكيم سلوم الطبعة الاولى عام  2002

2- مجلة المجلس الاقليمي للمستوطنات " شيشي بغولان" عدد 839

3- موقع الكتروني اكتشف سوريا - سياحة واثار

4- مركز الجولان للاعلام والنشر (لن يتحدث الجولان إلا العربية ... ترميم الكنيس اليهودي في أم القناطر في الجولان المحتل)

تصنيف المواقع الأثرية في الجولان المحتل  من أهم سمات المواقع الأثرية في الجولان ارتباطها تاريخيا" بحضارات الوطن الأم سورية وتتابعها زمنيا"وتنوعها وشموليتها وانتشارها على كامل الرقعة الجغرافية للجولان: ‌أ. مواقع عصور ما قبل التاريخ في الجولان  تتمركز هذه المواقع في المنطقة الممتدة بين سفوح جبل الشيخ شمالاً /الحرمون/ مروراً بمنطقة القنيطرة وحتى ضفاف نهر اليرموك في الجنوب والجنوب الغربي وبخاصة في منطقة الحمة 0 ومحيط بركة رام(بحيرة مسعدة) وحوضة القنيطرة ووادي السمك (موقع المجيحية ) وعثر على فؤوس يدوية ومقاحف وأدوات ميكوكية ولفلوازية وموستيرية 0 أما العصور الأثرية التي ترجع إلى العصور الحجرية – النحاسية ( الكالكوليتية ) فيقع أشهرها في أواسط وجنوب الجولان نذكر منها رسم خربوش – والمجامع – وصير الخرفان – والشعبانية – وتل فانوس – تل السلوقية – خربة الحوتية –رسم الكبش – عين الحريري- عين الفارس – شلالات الداليات – الأربعين – الشعاف –‌ ب. مواقع عصور البرونز والحديد  تنتشر هذه المواقع في أواسط وشمال وجنوب الجولان ومن أهمها : رجم الهري – وموقع اللاوية القريب من بحيرة طبرية – تل القاضي – وادي السمك – مواقع أخرى في أعالي وادي الرقاد و وادي سمخ وتل الدوير وتل الجوخدار . ‌ج. مواقع العصور الكلاسيكية : تتوزع في معظم مدن و بلدات وقرى الجولان ومن أبرزها : بانياس- فيق – العال – خسفين – الرفيد – الحمة – كفر حارب - جباتا الزيت - جباتا الخشب - الجوخدار - الكرسي - قصرين - صرمان - أم القناطر - دير قروح - الدكة - الدردارة - ضابية - دبورة - البطيحة - الرمثانية -كفر الما - كفر تفاخ - اللاوية - سكوفية - الخشنية - مزرعة القنيطرة - الناصرية - نعران - الفرج -عسلية وبيدروس -عين زيوان -  الطيبة وجسر بنات يعقوب - الدنقله -مزرعة كنف - أبو فولة  - دير سراس . ‌د. مواقع العصور العربية الإسلامية : وهي كثيرة ومنتشرة في أغلب أماكن السكن التقليدية في الجولان وبخاصة تلك المتاخمة للطريق القديمة المؤدية إلى فلسطين وسورية الداخلية ولبنان والأردن بالإضافة إلى مواقع أخرى استقرت فيها قبائل بدوية عربية من أهم هذه المواقع : القنيطرة – بانياس – واسط – جباتا الخشب – جباتا الزيت – القطرانة – عين الحجل – فيق – كفرحارب – سكيك – السماقة – عين حور – عين الحمرا – الفرن – باب الهوى – الدلوة – كفر نفاخ – العليقة – الخشنية – سليلة – عين وردة – خويخة – الرمثانية – الجويزة – الدلهمية – الوطيات – راوية – قرحتة -  السنديانة  – مويسة – دبورة – جرابا – المجامع – فاخورة – السنابر – علمين –سلوقية – البيرة – الناصرية – ام الدنانير – الفرج – دير قروح – شبة – دير مفضل – مجدولية – عين الباشا – المعلقة – البطيحة – الرفيد – القصيبة – العشة – جسر بنات يعقوب – الجوخدار – الشعبانية 0 الرزانية – صيدا الآثار التي استولى عليها الإسرائليون وزيفوها قامت عشرات الفرق الأثرية الإسرائيلية بالتنقيب في أغلب وأشهر المواقع الأثرية في الجولان المحتل ، فنخرت معاولها تلك التلال وزيفت ادعاءاتهم الحقائق العلمية الصريحة فكان الهم الأساسي للأثاريين الإسرائيليين البحث عن مسوغات لاحتلال الأراضي العربية والتركيز على آثار أقلية يهودية سكنت في تلك المنطقة إبان مرحلة تاريخية قصيرة بالرغم من عدم وجود أية صلة بين المحتلين الحاليين وتلك الأقلية التي بقيت أو اندمجت بالمجتمعات المحلية منذ مئات السنين بالتأكيد فأن كافة اللقى الأثرية المكتشفة في الجولان المحتل نقلت إلى المتاحف الإسرائيلية وابقي على القليل منها في متحف الجولان المحلي الذي أقامته سلطات الاحتلال الإسرائيلية في قرية قصرين و تحاول البعثات الإسرائيلية إخفاء هذه الحقيقة لأن تقاريرها المنشورة خالية من أية إشارة إلى مصير وأماكن الآثار المنقولة المكتشفة في الجولان العربي السوري المحتل المواقع الأثرية في الجولان العربي السوري المحتل المسجلة بموجب قرار التسجيل رقم 146/ أ  تاريخ 3/9/ 1983 الصادر عن وزارة الثقافة في الجمهورية العربية السورية و عددها 209 مئتان و تسعة مواقع أثرية يتضمن هذا القرار تسجيل جميع المواقع الأثرية على اختلاف عصورها منذ ما قبل التاريخ مروراً بالعصور التاريخية المتعاقبة البرونز و الحديد – و الكلاسيكية و الإسلامية . ـ القرار رقم 40/أ تاريخ 30/3/1983م الذي يسجل قلعة الصبيبة الأثرية التابعة لمدينة بانياس في محافظة القنيطرة في عداد المواقع و المباني الأثرية . ـ القرار رقم 39 / أ تاريخ 30/3/1983 الذي يسجل مدينة بانياس التابعة لمحافظة القنيطرة في عداد المدن الأثرية وفق الحدود المبينة على المخطط المحفوظ لدى المديرية العامة للآثار و المتاحف في الجمهورية العربية السورية . أهم المدن والمواقع الأثرية في الجولان المحتل 1ـ مدينة الحمة: والتي تعتبر من أشهر المعالم الأثرية و السياحية العالمية و تعود شهرتها التاريخية و السياحية إلى مياهها المعدنية و إلى وجود الآثار فيها – و أهم ينابيعها ثلاثة ينابيع ساخنة و ينبوعان باردان / منها ينبوع الريح – ينبوع المقلى ( الشفاء – ينبوع البلسم ( الجرب ) عين يونس . 2ـ  قلعة الحصن: الواقعة إلى الغرب من مدينة فيق و قد بناها الأنباط في القرن الأول ق.م و قد وجد فيها أثار تدل على عبادة الإله ( ذو الشرى ) و كانت القلعة تعرف باسم هيبوس باليونانية و سوسيتا بالعربية الآرامية و الكلمتين تعنيان الحصان لآن شكل القلعة مع التل تشبه الحصان و كانت القلعة إحدى المدن العشرة المشهورة زمن الرومان و البيزنطيين 3ـ  الكرسي: تعود أهمية أثار الكرسي إلى إن السيد المسيح قد زارها و مكث فيها وعنها قال ياقوت الحموي هي قرية بطبريا يقال أن السيد المسيح جمع الحواريين فيها و أنفذهم منها إلى النواحي و فيها موضع الكرسي قيل أنه جلس عليه المسيح عليه السلام و في الكرسي مجمع للرهبان من أكبر المجمعات الكنسية في بلاد الشام و  فيها بقايا بيوت للرهبان و أفران و معاصر للزيتون و يعود بناء الكنيسة للقرن الخامس الميلادي و تغطي أرضيتها الفسيفساء . و توجد بقايا قرية ذات ميناء صغير 4ـ   دير قروح: هي موقع أثري هام في الجولان العربي السوري المحتل يقع عند التقاء وادي / دير قروح / و / جرمايا / اللذين يشكلان وادي / زيتة / الذي ينتهي غرباً إلى سهل البطيحة و بحيرة طبريا . يحيط بالموقع سور حصن من جميع الاتجاهات على ظهر تلة بين الوديان على شكل سنام الجمل . فيه أبراج دائرية تدعم السور .و فيه بقايا كنيسة قديمة أو دير و من هنا جاء أسم المكان ( دير قروح)  . 5ـ  بيت صيدا: قرية قديمة أثرية في شمالي سهل البطيحة . شمال شرقي بحيرة طبريا . قريبة من مصب نهر الأردن في بحيرة طبريا .كانت من القرى التي تردد عليها السيد المسيح عليه السلام و كان منها ثلاثة من تلاميذه  فيها آثار تحصينات قديمة و بيوت و قصر واسع مع لقى آثريه متنوعة تعود معظمها إلى القرن الأول الميلادي التعديات الصهيونية على الآثار أقدم العدو الصهيوني على تدمير القرى و المدن في الجولان الحبيب و لم تمض ثلاث سنوات على احتلاله حتى شرع بسرقة الكنوز الأثرية في مدن و قرى الجولان المحتل /  في بانياس – و الحمة – و فيق و العال و رجم فيق و خسفين / و  غيرها من المواقع و التلال الأثرية و كان يستعمل الآلات الثقيلة في جرف معظم المواقع الأثرية معرضاً إياها  للتخريب و التلف دون وازع علمي أو ثقافي .كذلك أقدمت إسرائيل على سرقة الآثار على أيدي قادة الجيش المتنفذين أمثال دايان و يادين بعد عام 1967 و بعد الانتصار الذي حققه جيشنا العربي السوري في حرب عام 1973 بقيادة الرئيس الخالد حافظ الأسد .شوهد في مدينة القنيطرة المحررة أن العدو الصهيوني أقدم على سرقة كل قطعة أثرية ظاهرة على الجدران سواء في المباني القديمة أم في المباني الحديثة / كما سرقت جميع محتويات الأبنية القديمة الخاصة منها و العامة بعد تدمير المدينة تدميراً كاملاً .كما أقدم على تدمير مدينة الرفيد الأثرية ذات المباني التي تعود للعصور النبطية و الرومانية و البيزنطية و سرق أرضية الكنيسة البيزنطية الفسيفسائية و قام بتهديم جميع منازلها القديمة و الجديدة كما أقدم على سرقة العديد من الحصون و القلاع في مدينة فيق ( أفقا القديمة ) و في العال و كفر حارب و دير قروح و غيرها و الكثير الذي يصعب إحصاؤه مع واقع الاحتلال ضارباً بعرض الحائط القرارات الدولية التي تحمي الآثار من العبث و التخريب و السرقة . و ما أقدم عليه العدو الصهيوني من إنشاء متحف في قرية قصرين إلا تضليلاً للعالم حيث أنه لم يضع فيه إلا النذر القليل من أثار الجولان المحتل و جميع الآثار و القطع النفسية سرقت و لم يعرف لها أثر على الإطلاق. الآثار في الجولان المحرر متحف القنيطرة / مبنى سرايا القنيطرة / هو خان أثري مبني من الحجر البازلي المقبب بناه التاجر الثري شمس الدين بن المزلق الذي عاش من الفترة 754/848/ هجرية .كون مدينة القنيطرة إحدى المحطات الهامة للقوافل التجارية المتجهة إلى فلسطين والبحر المتوسط  و مصر تبلغ مساحة الخان الأثري40م× 12م (480) م2 يرتكز على 16 ست عشرة دعامة جانبية و وسطية استخدم كسرايا لمحافظة القنيطرة قبيل عام 1967  و قد صدر المرسوم الجمهوري رقم 557 لعام 1992 بإنشاء متحف القنيطرة و يضم أثار و حضارة و مدنيات محافظة القنيطرة – و حسب التسلسل التاريخي التالي: 1. حضارة العصور الحجرية النحاسية لما قبل 4000 عام قبل الميلاد . 2. حضارة الشرق القديم الألف الثاني و الأول قبل الميلاد . 3. حضارة العصور الكلاسيكية من القرن 4 قبل الميلاد و حتى القرن السابع ميلادي . 4. الحضارة العربية الإسلامية من القرن السابع ميلادي حتى القرن التاسع عشر ميلادي . و في المتحف حوالي 650 قطعة أثرية يعرض منها 612 قطعة أثرية من مختلف العصور التاريخية و بالمتحف حديقة غناء مساحتها 2500 م2 / يعرض فيها /9/ تسعة قطع أثرية / و هي كمتحف في الهواء الطلق . مدافن تل نبع الصخر الأثري القرار الوزاري رقم  134/أ لعام 1983 الذي يسجل تل نبع الصخر الأثري في عداد المواقع الأثرية تم اكتشاف المدافن الأثرية في عام 1995 حيث تم العثور على مدفنين كبيرين يتم الدخول إلى كل منهما عن طريق سرداب تحت الأرض و تؤرخ هذه المدافن لعصور البرونز الوسيط 1800-1600 ق.م . المدفن الأول: يتم النزول إليه بواسطة درج مكون من 18درجة ويليها غرفة الدفن الرئيسية أبعادها 3×3م سطحها مخروطي و من (الجدار المقابل للدرج) يوجد فتحة باب قوسية يؤدي إلى سرداب بطول 6م وعرض 1.5م بارتفاع 1.5م مغطى ب6 قطع حجرية كبيرة في نهايتها قبر طول المدفن 22م وجد في غرفة الدفن الرئيسية حوالي160 قطعة أثرية فخارية من مختلف الأنواع و الأشكال /الزبادي والصحون و الكؤوس و الأباريق و الجرار و بالألوان الأبيض و البني و الرمادي . المدفن الثاني: وهو إلى الجنوب من المدفن الأول ب 15م طول الدرج 10.20م و هو يشكل زاوية قائمة في نهاية الدرج و إلى اليسار يوجد قبر يتم النزول إليه بواسطة 8 ثمان درجات حلزونية الشكل تمتد تحت الدرج الرئيسي طول القبر 2م  العرض الأمامي 70سم و الخلفي 30سم .و يقع تحت كتلة التل الرئيسية على عمق 14م . كذلك تم الكشف خلال مواسم التنقيب اللاحقة عن جزء من جدارين متوازيين بطول 22م المسافة الفاصلة بينهما 2.5م الأرضية مبلطة ترتفع تدريجياً من الجنوب نحو الشمال و من المعتقد إنها ربما تكون جزءاً من السور المحيط بالمدينة .  ومن أهم القطع الأثرية ذات الطابع الديني ـ دمية فخارية عدد اثنان تمثلان الآلهة عشتار - ذات تأثيرات فرعونية على الرأس. ـ ناي من العاج. خان أرنبة الأثري  المسجل بالقرار الوزاري رقم 155/أ لعام 1983 مساحته 2500م2 مبني من الحجر البازلتي المقبب أطواله 50×50م مكون من عدة غرف يستعمل كزرائب و إسطبلات و جامع صغير في الزاوية الشمالية الشرقية .بني الخان الأثري في القرن التاسع هجري ليكون محطة على طريق القوافل التجارية  مسجد ومقام الشيخ سعد الدين الجباوي في  قرية جبا المسجل بالقرار رقم 66/أ تاريخ 1988 يقع وسط قرية جبا التي تبعد عن بلدة خان أرنبة 3كم باتجاه الجنوب وهذا المقام عائد للشيخ سعد الدين الجباوي وولده علي صاحب الطريقة السعدية /ويقع مقام الشيخ سعد الدين وولده علي ضمن جامع / جبا الأثري / . بني في العصر الإسلامي المتأخر يؤمه الزوار و السياح من جميع الأرجاء . مقام أبي ذر الغفاري يقع إلى الشرق من قرية طرنجة شمال بلدة خان أرنبة ب 7كم  وأبو ذر الغفاري صحابي جليل و يعرف أبو ذر الغفاري بـ/أبي الفقراء/ وحديث رسول الله صلى الله عليه و سلم  فيه أنه يعيش وحيداً ويموت وحيداً ويبعث وحيداً. يؤمه الزوار من جميع المحافظات للتبارك فيه ويقع المقام ضمن غابة حرجية من أشجار الصنوبر والبلوط المعمرة. أهم المواقع الأثرية في محافظة القنيطرة (الجزء المحرر) يبلغ عدد المواقع الأثرية في الجزء المحرر من محافظة القنيطرة /45/ خمس و أربعون موقعا اثرياً منها المباني و منها المقابر الأثرية و التي تعود إلى عصور تاريخية مختلفة أهمها  - / المعبد الروماني فوق شارة حرمون على ارتفاع 2814م • الدور الأثرية في قرية الرفيد  نبطية العصر و رومانية و بيزنطية . • الدور الأثرية في قرية مجدولية رومانية بيزنطية العصر . • المدافن الأثرية في كروم مسحرة و جنة عيد و تل كروم جبا . المقابر الأثرية : مغارة عبيد في قرية جبا  و مغارة الدار في قرية جبا  و مغارة العريان و مغارة الدلافة في قرية حضر. ****************************************************

الغساسنة وتأسيس المملكة يرجع الغساسنة في نسبهم إلى قبائل الأزد، وهذه القبائل كانت قد هاجرت بلاد اليمن، إلى بلاد الشام الواقعة في الشمال من شبه الجزيرة العربية، وقد بدأت هذه الهجرات مع مطلع القرن الأول الميلادي، واستمرت إلى ما بعد ذلك، وعندما وصلوا إلى مهجرهم نزلوا ابتداءً في أرض تهامة عند عين الماء المعروفة باسم غسان، ومن هنا سُمُّوا بهذا الاسم. استمرّ الغساسنة في هجرتهم بعد ذلك إلى أراضي بلاد الشام، ووصلوا إلى الأراضي الجنوبية منها، وهي الّتي تُعرف اليوم بأرض الأردن، فوجدوا هناك قوماً كانوا قد ولُّوا من الروم وهم الضجاعمة الذين يرجعون إلى آل سليح القضاعيين، وقد كانت أراضيهم واسعة وممتدة على مساحات كبيرة من أراضي بلاد الشام، فقد كانوا يسيطرون على تلك المناطق التي كانت واقعة بين كلٍّ من جبل الشيخ، والجبال الفلسطينية، والغور الفاصل بين الأردن وفلسطين، والبلقاء، والعقبة، والجبال الكركية من أرض الأردن. فرض الضجاعمة الأتاوات على الغساسنة، مما أثار الحنق، والخلافات العنيفة بينهم، والّتي انتهت بحروب كُتب النصر فيها للغساسنة، مما جعلهم يستولون على الأراضي الّتي كان أعداؤهم يسيطرون عليها والمذكورة سابقاً. تأسّست المملكة الغسّانية في العام مئتين وعشرين ميلادي، وتوسّعت أراضيهم لتشمل أيضاً أرض الأردن، وجنوب سوريا، وغوطة دمشق، وسهل حوران، والجولان، ويُقال أنّهم وصولوا إلى خيبر من خلال غزواتهم الّتي كانوا يقومون بها. وقد اتخذ الغساسنة من جابية الجولان عاصمة لمملكتهم الواسعة، بعد أن كانت بصرى الشام هي عاصمتهم. ملوك الغساسنة أول ملوك الغساسنة هو الملك جفنة بن عمرو، وعمرو يرجع في نسبه إلى امرؤ القيس الشاعر العربي العملاق، وقد حكم جفنة بن عمرو في الفترة ما بين مئتين وعشرين ميلادي، وما بين مئتين وخمسة وستين ميلادي. بلغ عدد ملوك الغساسنة ستة وثلاثين ملكاً كان آخرهم جبلة بن الأيهم الذي حكم في الفترة ما بين ستمائة واثنين وثلاثين ميلادي، وما بين ستمائة وثمانية وثلاثين ميلادي. الغساسنة اليوم هناك العديد من العائلات اليوم ترجع في أصلها إلى الغساسنة، وهذه العائلات تنتشر في جنوب سوريا، وفي بقاع من الأردن، ولبنان، وفلسطين، أي أنّهم لا يزالون إلى يومنا هذا في بلاد الشام، وقد تحولت نسبة كبيرة منهم إلى الديانة الإسلامية، مع العلم أنه لا تزال هناك عائلات مسيحية تنتمي إلى الغساسنة. ظهر من الغساسنة اليوم عدد لا بأس به من المبدعين، على رأسهم روكس بن زائد العزيزي الأردني الذي ينتمي إلى عشائر العزيزات، إحدى العشائر الأردنية المسيحية، والتي ترجع في نسبها إلى الغساسنة، وقد كان العزيزي –رحمه الله- من المبدعين والأدباء الأردنيين الأفذاذ.

إقرأ المزيد على موضوع.كوم:http://mawdoo3.com/%D8%A3%D9%8A%D9%86_%D9%83%D8%A7%D9%86%D8%AA_%D9%85%D9%85%D9%84%D9%83%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%A9