المسار رقم 1/4 يوم 10.10.2015 من جسر الزرقاء الى قيساريا - مع المرشد السياحي عادل مهنا - الرقم 1/4 اي المسار الاول للسنة الرابعة

آملين للمرشد جليل صباغ الشفاء التام

مرفق فيما يلي صور التي وصلتني من أفراد المجموعة

جسر الزرقاء

من ويكيبيديا، الموسوعة الحرة

جسر الزرقاء
(عبرية) ג'סר א-זרקא (إنجليزية) Jisr az-Zarqa
قرية جسر الزرقاء وخلفها البحر الأبيض المتوسط
تقسيم إداري
البلد	إسرائيل
المنطقة	لواء حيفا
رئيس المجلس المحلي	مرادعماش
خصائص جغرافية
المساحة (كم²)	1.52
الارتفاع عن مستوى البحر(م)	17
السكان
التعداد السكاني	12,946 نسمة (في سنة 2011)
معلومات أخرى
خط العرض	32.53792
خط الطول	34.91223
جسر الزرقاء
تعديل

جسر الزرقاء هي قرية عربية تقع في لواء حيفا في  إسرائيل، جميع أهلها من المسلمون تطل على البحر الأبيض المتوسط مما تجعلها قرية بموقعها الخلاب.

محتويات

  [أخف] 

• 1 التسمية
• 2 التاريخ
• 3 السكان والعائلات
  • 3.1 الجذور
• 4 الموقع
• 5 المعاناة
  • 5.1 معادلة المعاناة
    • 5.1.1 الجدار الفاصل
• 6 قرية الصيادين
• 7 الحالة الإجتماعية، الإقتصادية والثقافية
• 8 وصلات خارجية

التسمية[عدل]

تتميز جسر الزرقاء بموقعها الجميل الخلاب وطبيعتها الرائعة، إضافةً إلى موقعها على شاطئ البحر فأنه يمر منها وادي التماسيح الذي سماه العرب "وادي الزرقاء" سابقاً. حيث كان من شدة نظافته ونقائه وصفاء مائه يعكس لون السماء فترى الجسر الأثري الخلاب والذي بُنِيَ على النهر فهو يقع شمالي القرية، ومن هنا جاء اسم القرية جسر الزرقاء، الجسر اليوم هو تحت نفوذ وسيطرة كيبوتس "معجان ميخائيل" إذ يفصل بين الكيبوتس وبين القرية شمالاً.

التاريخ[عدل]

تأسست قرية جسر الزرقاء رسمياً عام 1922م، مع أن هناك معالم كثيرة تدل على وجود هذه القرية قبل هذه السنة ولكن تعدد الروايات تجعل المصادر غير موثوق بها. ومن الصعب الإستناد عليها. يعود ورود السكان إلى جسر الزرقاء إلى عدة أسباب رئيسية:-

1. بدو رحل - حيث تنقلوا من مكان لمكان.
2. ثأر, التنقل هرباً وخوفاً من الإنتقام.
3. نزوح نكبة عام 1948.

السكان والعائلات[عدل]

سكان جسر الزرقاء ينتمون إلى أكثر من 20 عائلة، أكبرها وأقدمها عائلتي عماش وجربان 40% عائلة عماش 30% عائلة جربان ويشكلا معاً نسبة حوالي 70% من مجموع عدد السكان.

الجذور[عدل]

عائلة عماش: تعود جذور هذه العائلة إلى قرية كفر قدوم في الضفة الغربية، وتروي الروايات ان أربعة أخوة هم:

أحمد عيسى

تمام علي عماش

قدموا منذ حوالي سنة 1900م من كفر قدوم وسكنوا منطقة الكبارة بعد أن تناسبوا مع عائلة جربان التي سبقتهم السكن في تلك المنطقة.

عائلة جربان: تعود جذور هذه العائلة إلى منطقة جربة الواقعة على حدود الأردن - العراق وكانوا عبارة عن بدو رحل تنقلوا من منطقة إلى منطقة واستقروا في نعيمة الحصن. وقد أطنب أبناء عودة عودة علي من سكان نعيمة الحص على الأمير مشحم من منطقة عرب الحوارث جنوب مدينة الخضيرة بعد مقتل أحد الرعيان في عربهم. عملوا الأخوة (علي، يوسف، عبد، حسن عودة) بمزارع الأمير لفترة معينة, انتقلوا بعدها إلى منطقة الكبارة وعملوا هناك في مزارع الحاج ياسين الماضي, وكونت عائلة جربان وعماش معاً 86 عائلة (زوج وزوجة) حتى سنة 1915.

عائلات أخرى:

1. عائلة شهاب: وقدمت هذه العائلة من جبل حوران في سوريا في حوالي سنة 1930م.
2. عائلة نجار: وقد قدمت من العريش المصري في زمن إبراهيم باشا.
3. ذوي البشرة السوداء: هم عائلات كانوا يعملون مع إبراهيم باشا, وقد سكنوا منطقة الكبارة ونزح الكثير منهم إلى منطقة الأردن عام 1948.

أما باقي العائلات الصغيرة فقد سكنت جسر الزرقاء بعد زواج الكثير من الشابات مع شباب مسلمين من القرى المجاورة وفيما بعد سكنوا قرية جسر الزرقاء.

في عام 1924م قامت شركة بيكا (في زمن البارون روتشلد) بالاستيلاء على منطقة الكبارة وطردتهم, فسكنوا واستقروا في منطقة جسر الزرقاء اليوم.

استلمت كل عائلة (زوج وزوجة) 32 دونم, منها 26 دونم شمال النهر و16 دونم جنوب النهر (نهر الزرقاء) وما يسمى وادي التماسيح، في عصر إبراهيم باشا عملت سبعة طواحين وكانت أشهرها طحونة الزمار وغظيات، أشتهرت هذه المنطقة بمنطقة مستنقعات ومغطاه بأشجار الطرفة والقصيب والجريح والسمار.

أشتهر سكان قرية جسر الزرقاء باسم "الغوارنة" نسبةً إلى القبيلة البدوية التي انتقلت من غور الأردن أو غور الحولة الذي سكنوه قبل مجيئهم إلى هنا هاربة من الجفاف الذي أصاب أرضها في القرن التاسع عشر.

الموقع[عدل]

تقع قرية جسر الزرقاء بموقعها الطبيعي الجميل في منطقة ما يسمى "الشارون الشمالي" بمحاذاة شاطئ البحر الأبيض المتوسط. تبعد 40 كم عن حيفا وحوالي 50 كم عن تل أبيب, في جنوب غرب قرية الفريديس بنحو ثلاثة عشر كيلومتر. ويحدها من الشمال كيبوتس "معجان ميخائيل" ووادي التماسيح ومن الجنوب قيسارية والى الشرق منها يمر الطريق السريع تل أبيب حيفا وإلى الشرق منه "بيت حنينا" حيث يمر الشارع القديم بين حيفا وتل أبيب أيضاً أما من الغرب فيحدها البحر المتوسط.

يمكن الدخول إلى القرية من الشارع القديم حيفا-تل أبيب ثم من أسفل الطريق السريع عن طريق نفق ضيق أو عن طريق مدخل اخر للقرية من الجهة الشمالية للقرية عن طريق جسر علوي فوق الشارع السريع.

المعاناة[عدل]

الطُّفولة في قريةِ جسر الزرقاء.

يُذكر أن المياه وصلت القرية سنة 1962م بواسطة سكان القرية لعدم وجود مجلس آنذاك, فقبل ذلك كان السكان يستعملون مياه نهر الزرقاء (وادي التماسيح), الينابيع والآبار. أما الكهرباء وصلت فقط عام 1970م.

الأراضي الواقعة شرقي القرية المقابلة للشارع السريع والمعروفه لأهالي القرية (أراضي الزور). والأراضي الموجودة في "كيبوتس معجان ميخائيل" كانت تابعة لسكان القرية وما زالت بعض الآثار والقبور موجودة حتى اليوم وأشهرها:

• المقبرة الإسلامية

التي تحوي على آلاف القبور والأضرحة لموتى المسلمين من سكان القرية والمعروفة باسم مقبرة "الشيخ سالم". إلا أن جميع هذه الأراضي صودرت في سنوات الستين والسبعين.

أما الأراضي في غربي القرية بمحاذاة وادي التماسيح (نهرالزرقاء) ومنطقة الشاطئ فهي تحت نفوذ المجلس الإقليمي (حوف هكرمل) الذي يمنع البناء عليها أو حتى تطويرها.

من يقوم بزيارة جسر الزرقاء وشاطئها الساحر ويتعرف على القرية الساحلية عن قرب يكتشف أنها أشبه إلى حد كبير بمخيم لللاجئين لا أكثر. تعاني الإهمال في البنى التحتية على كل المستويات، وحتى الطريق إليها معقدة بسبب طريق الساحل السريع (حيفا - تل أبيب) والسكان يعيشون بما يشبه السجن محرومون من البناء والتوسع وشاطئها يفتقد التطور والرعاية والاهتمام الفعلي من قبل جميع السلطات الحكومية.

معادلة المعاناة[عدل]

"جسر الزرقاء أفقر بلدة في هذه البلاد بجوار "قيسارية" أغنى بلدة في هذه البلاد‼".

سكان جسر الزرقاء يعانون من وضع إقتصادي وإجتماعي صعب للغاية.. تعاني البلدة من مسطح بناء ضيق للغاية، لا مجالات تطويرية، ولا بنى تحتية ملائمة، فقر وبطالة. تقع هذه القرية إلى جانب مدينة قيسارية التي سكنها قبل النكبة ما يقارب ألف فلسطيني، هجّرتهم عصابات "الهاغاناه". اليوم لا يسكنها سوى أغنياء اليهود. باتت قيسارية متاعاً للأغنياء، أصحاب السفن الخاصة ولاعبي "الغولف". الشق السكني فيها تملأه العمارات الحديثة. لكل بيت حديقة ومدخل خاص وسيارة فخمة. في نهاية عام 2002،

الجدار الفاصل[عدل]

استيقظ أهالي جسر الزرقاء على واقع جديد قيسارية تبني جداراً ترابياً يفصلهم عن جسر الزرقاء. وأقامت السور وموّلته شركة تطوير قيسارية، من دون ترخيص قانوني ومن دون التنسيق مع مجلس جسر الزرقاء المحلي ومن دون علم سكان القرية.

يمتد الجدار على طول 1.5 كيلومتر، وإرتفاعه خمسة أمتار. أهالي قيسارية عمدوا إلى إكساب الجدار منظراً طبيعياً، إذ زرعوا الورود والأشجار في تربته. الشركة التي بادرت إلى بناء الجدار إدعت بأنّهَ «مانع للصوت»، علماً بأنَّ منع الصوت لا يمكن من خلال أسوار ترابية. السكان قالوا إنهم ينزعجون من صوت الموسيقى والمؤذن والحفلات والألعاب النارية، كذلك إدّعوا أن الأحياء الشمالية من قيسارية المجاورة للقرية العربية جسر الزرقاء "إنخفضت قيمتها" في هذه المنطقة.

• بحسب تقرير «المؤسسة العربية لحقوق الإنسان»:

فإن الجدار الترابي يمنع إمكان شق شارع إلتفافي للقرية، مثلما هو مخطط له من قبل. كذلك فإنه يمس بشكل قاسٍ بالمحيط الخلاب، إذ يسد منظر البحر والطبيعة ويؤدي إلى الإكتئاب والإحباط لدى السكان خاصةً في الحي الجنوبي في القرية.

وإذا نظرنا إلى الجهة الشرقية من القرية، نجد أن الطريق الساحلي السريع (حيفا - تل أبيب)، الذي حصد أرواح الكثير من شباب وأطفال القرية، يحد القرية من الشرق، ومن الشمال يحدها المحمية الطبيعية والتي يمنع البناء والتوسع بها, ومن الشمال الغربي "كيبوتس ميعجان ميخائيل"، ومن الجنوب الجدار الفاصل. ومن الغرب في طبيعة الحال البحر.

قرية الصيادين[عدل]

على شاطئ البحر ترى أكواخ صغيرة مصنوعة من الخشب والصفيح وغيرها من مواد بدائية. يستخدمها الصيادون كمخازن لالياتهم ومععداتهم الذي يستعملونها للصيد. وتجد كذالك قوارب ملونة ومراكب صغيرة يستخدموها الصيادون في عملهم.

فقد كان فرع صيد الأسماك مزدهراً قديماً وكان يشكل مصدر رزق لأكثر من نصف سكان القرية قبل حوالي عشرين عام إلا أن هذه المنطقة لم تتطور حيث ظل الميناء صغيراً يفتقد أبسط الحقوق ليكون فعلاً ميناء للصيد. وتوجه الكثير من السكان للبحث عن مصادر رزق أخرى في المدن والقرى اليهودية المجاورة. أما اليوم فتعتمد حوالي 30 عائلة وبيت من القرية في معيشتها على صيد الأسماك ويملكون حوالي 20 قارباً للصيد. منها قوارب غير صالحة للاستعمال وقد ظلت متروكة مدمرة على الشاطئ لتذكر بعهد وردي مضى. لقد تأسست قرية الصيادين منذ تأسيس القرية عام 1922م, وكانت قوارب الصيادين آنذاك بدائية بسيطة تعمل بالمجاديف وكانوا يطلقون عليها اسم "السنابك".

يٌذكر أنه على الرغم من التغيرات والتطورات التي حدثت إلا أن هذا الحال ما زال مستمراً فأبناء الصيادين الأوائل وأحفادهم الذين عاشوا معظم حياتهم في البحر ولا يستطيعون مفارقته رغم أخطاره وقلة المرابح وظروفهم الصعبة استمروا في العمل بالصيد وثابروا من أجل بقاء المهنة ليبقى هذا المكان رمزاً ومعلماً من معالم التراث.

الحالة الإجتماعية، الإقتصادية والثقافية[عدل]

تبلغ نسبة التكاثر الطبيعي في القرية حوالي 2,5% سنوياً، وتعتاش الأغلبية الساحقة من السكان على العمل في المناطق الصناعية في المدن القريبة منها بأجر يومي ويعتمد قسم آخر من السكان على العمل في الحرف والمهن الحرة. يضطر بعض سكان القرية إلى مغادرتها والسكن في القرى العربية القريبة منها وذلك بسبب قلة الأراضي المخصصة للبناء وعدم توفر مشاريع سكنية فيها ولهذا نرى مركز القرية مزدحم بالبنايات وتقل فيه المناطق الخضراء والحدائق العامة. تُعتبر نسبة الأكاديميين مي مختلف الإختصاصات العلمية والأدبية من النسب المتدنية في البلاد، إذ تعاني المدارس الإهمال من قبل السلطات المحلية والحكومية.

هذا مع وجود طلاب متفوقين وأصحاب مواهب مختلفة يفتقدون من يرعاهم ويحافظ عليهم ويطور قدرتهم وكلهم يعتمدون على الإكتفاء الذاتي. وهناك الكثير ممن أنهى تعليمه الأكاديمي وترك القرية وسافر خارج البلاد لعدم توفر ما يعينهم على البقاء في القرية.

حسب معطيات دائرة الإحصاء المركزية فإن القرية تقع في الدرجات السفلى من السلم السوسيولوجي الاقتصادي.

عانت القرية خلال فترات زمنية طويلة جدا وما زالت تعاني حتى اليوم من مستوى تطويري منخفض فقد تم تجاهل إحتياجات القرية من الناحية التطورية والاقتصادية والثقافية والإجتماعية.

ג'סר א-זרקא

ג'סר א-זרקא
ג'סר א-זרקא, מבט ממזרח
מחוז	חיפה
מעמד מוניציפלי	מועצה מקומית
ראש המועצה	עמאש מוראד פתחי
גובה ממוצע	‎11‏ מטר
סוג יישוב	יישוב 10,000‏-19,999 תושבים
נתוני אוכלוסייה לפי הלמ"ס לסוף דצמבר2013:
- אוכלוסייה	13,429 תושבים
- שינוי בגודל האוכלוסייה	‎-0.4%‏ בשנה עד דצמבר2013
- צפיפות אוכלוסייה	8,377 תושבים לקמ"ר
תחום שיפוט	1,603 דונם
ג'סר א-זרקא 32°32′12″N 34°54′44″Eקואורדינטות: 32°32′12″N 34°54′44″E
דירוג חברתי-כלכלי	1 מתוך 10
מדד ג'יני	0.2663
[הצגה]לאום ודת
[הצגה]אוכלוסייה לפי גילאים
[הצגה]חינוך
פרופיל ג'סר א-זרקא נכון לשנת 2012 באתרהלמ"ס
http://www.jeser-m.org/he/index.aspx

ג'סר א-זרקא, מראה מכיוון החוף, 2009

רחוב בג'סר

גִ'סְּר אֶ-זַּרְקָא (בערבית: جسر الزرقاء, תעתיק מדויק: ג'סר א(ל)זרקאא, במקור נקרא ע'וארנה) היא מועצה מקומית במחוז חיפה בישראל. היא הוכרזה כמועצה מקומית בשנת 1961.

הכפר שוכן על רצועת כורכר לחוף הים התיכון שגובהה 20-5 מ' מעל פני הים, שלמרגלותיה זורם הקטע התחתון של נחל תנינים, שמפריד בין הכפר לבין הים במערב. מדרום שוכנת קיסריה, ומצפון מעגן מיכאל והכניסה לשמורת הטבע נחל התנינים. במזרח גובל הכפר בכביש 2 (כביש חיפה - תל אביב). בסמוך לשפך הנחל, דרומית-מערבית לבתי הכפר, שוכן תל תנינים. ג'סר א-זרקא קרוי על שם הגשר שנבנה על נחל תנינים עבור הקיסר וילהלם השני בעת ביקורו של הקיסר בארץ ישראל ב-1898. שמו של נחל תנינים בערבית הוא "אל-וואדי א-זרקא" (הנחל הכחול), ומכאן שם היישוב - "הגשר על הנחל הכחול". אם אין מחשיבים ערים מעורבות, זהו היישוב הערבי היחיד לחוף הים בישראל כיום.

תוכן עניינים

  [הסתרה] 

• 1 היסטוריה
• 2 דמוגרפיה, כלכלה ותעסוקה
• 3 קישורים חיצוניים
• 4 הערות שוליים

היסטוריה[עריכת קוד מקור | עריכה]

ראשוני היישוב היו כ-80 משפחות בני חמולות שיהאב ונג'ר שהגיעו לארץ ישראל ממצרים ביחד עם חילות מוחמד עלי ב-1834, אליהם הצטרפו החמולות ג'ורבן ועמאש, בדווים משבטי ערב אל-ע'וארנה, שנדדו במאה ה-19 מבקעת הירדן‏^[1] והתיישבו בשולי ביצות כבארה.‏^[2] התושבים התפרנסו מדיג בביצות ובים התיכון וכן מקדרות מאדמת הביצה ויצירת מחצלות מצמחי הגומא והקנה.

בעקבות ייבוש הביצה בשנת 1924 עבור זכרון יעקב לטובת אדמות חקלאיות ובירוא מחלת המלריה, הוצעה לתושבים קרקע חלופית לכפר בתוספת שכר בעבור עזרתם בייבוש הביצה ואובדן מקור פרנסתם. האתר החלופי שוכן על שרידי מחצבה ברכס הכורכר, אותה רכשה פיק"א בשנת 1924. בשנת 1926 נחנך היישוב החדש בו קיבלה כל משפחה כ-30 דונם. עם הקמת הכפר נבנו בתיו מאבני כורכר מקומיות, אולם עם קום מדינת ישראל הוא התפתח ונבנו בו בתי בטון ובלוקים. בני השבט המשיכו לעסוק בעבודות חקלאיות ביישובי האזור. כיום עובדים רבים מבני הכפר כשכירים בעבודות חוץ.

במלחמת העצמאות לא נפגע היישוב הודות ליחסיו הטובים עם תושבי זכרון יעקב, בנימינה והסביבה. עד לשנות השמונים לא היו כלל נישואים מבחוץ עם בני ובנות הכפר בשל הסטיגמות החריפות כלפיהם בקרב האוכלוסייה הערבית בארץ, שנבעו ממוצאם השונה.

בשנת 1994 הוכרז היישוב "שכונת שיקום" במסגרת פרויקט שיקום שכונות‏^[3]. בסוף 2009 החל משרד הפנים בהכנת תוכנית אב ראשונה ליישוב, אשר במסגרתה ייבחן הצורך להרחיב את תחום השיפוט, את היקף ההרחבה, אופייה ומיקומה, בעקבות הצפיפות הרבה ששוררת בה. במשרד הפנים שוקלים עידוד בנייה רוויה והסטת כביש החוף מזרחה, כדי לאפשר את הרחבתו של היישוב.

בשנת 2015 נצבע הגשר בכניסה על ידי קבוצת הצופים מבנימינה בשיתוף עם הנוער מג'סר

דמוגרפיה, כלכלה ותעסוקה[עריכת קוד מקור | עריכה]

לפי נתוני הלשכה המרכזית לסטטיסטיקה (הלמ"ס) נכון לדצמבר 2013, מתגוררים בג'סר א-זרקא 13,429 תושבים. האוכלוסייה גדלה בקצב גידול שנתי של ‎-0.4%‏. לפי נתוני הלמ"ס נכון לדצמבר 2013, המועצה המקומית מדורגת 1 מתוך 10, בדירוג החברתי-כלכלי. אחוז הזכאים לתעודת בגרות מבין תלמידי כיתות י"ב בשנת ה'תשע"ג (2012‏-2013) היה 26.6%. השכר החודשי הממוצע של שכיר במשך שנת 2012 היה 4,284 ש"ח (ממוצע ארצי: 8,018 ש"ח).‏^[4]

להלן גרף התפתחות האוכלוסייה בג'סר א-זרקא:

נכון לתום העשור הראשון של המאה ה-21, מעל 50% מתושבי ג'סר א-זרקא הם נוער עד גיל 19. היישוב, שאוכלוסייתו מוסלמית, מתאפיין בשיעור גידול טבעי גבוה של 3.2% (ירידה מ-3.5%), והוא סובל משיעור אבטלה רשמי של 30% (2009) ומשיעורי אלימותגבוהים. שיעור בעלי ההשכלה הגבוהה הוא מהנמוכים במגזר הערבי בישראל. ענף ההוראה נפוץ מאד בג'סר, כמו כן הכפר הוא ה'יצואן' הגדול ביותר של כוח-עבודה נשי בענפי משק הבית למפעלים ובתי-חולים באזור. עם זאת, השאיפה בקרב פרנסי היישוב היא לחולל פיתוח תיירותי, המתבסס על הקרבה אל קיסריה העתיקה, שמורת נחל תנינים וחוף הים, ועל כך ששביל ישראל חוצה את היישוב לרוחבו. בשנת 2013 נפתחה בכפר אכסניה לתיירים.‏^[5]

אזור החוף של הכפר נהנה מסביבה טבעית עשירה. אמנם בריכות הדגים של מעגן מיכאל משתרעות לאורכו והגישה אל החוף מוגבלת עד לדרומו, אל אזור שפך הנחל, שם מתנשאת תצורת צוק ייחודית, ומעבר לה מעגן דיג קטן וסירות. בפועל שיעור העוסקים בדיג מבין התושבים מצומצם מאד כיום. כביש הגישה לכפר הוא ממזרח מכביש 4, באמצעות גשר שעובר מעל כביש 2 בצפונו של הכפר ובאמצעות מעבר מתחתיו במרכזו של היישוב. את האדמות שמעבר לכביש המהיר אין התושבים מורשים לפתח. בנוסף לסוללת העפר - שהוקמה בידי תושבי קיסריה השכנה בסוף שנת 2002 כדי לחצוץ בינה ובין ג'סר א-זרקא‏^[6], מעסיקה את תושבי הכפר סוגיית האנטנות הסלולריות שמוקמו בשטחם.

בכפר שתי קופות חולים, מתנ"ס-מרכז קהילתי שהוקם בידי משרד הבינוי והשיכון בשנת 2003, מספר בתי ספר ומרכז מסחרי.

קיסריה

قيسارية[عدل]

من ويكيبيديا، الموسوعة الحرة

 هذه المقالة عن مدينة قيسارية. لتصفح عناوين مشابهة، انظر قيسارية (توضيح).

قيسارية
تقسيم إداري
البلد	فلسطين المحتلة
المنطقة	لواء حيفا
خصائص جغرافية
المساحة (كم²)	35
الارتفاع عن مستوى البحر(م)	25
السكان
التعداد السكاني	4,400 نسمة (في سنة 2006)
معلومات أخرى
خط العرض	32.50571
خط الطول	35.05387
قيسارية
تعديل

قيسارية مدينة فلسطينية تاريخية وعريقة. تقع على شاطئ البحر الأبيض المتوسط, وهي من أقدم المناطق التي سكنها البشر, تقع قيسارية إلى الجنوب من مدينة حيفا، وتبعد عنها حوالي 37 كم، بلغت مساحة اراضيها 31786 دونما

محتويات

  [أخف] 

• 1 التاريخ
• 2 الأماكن الأثرية
• 3 احتلال القرية وتطهيرها عرقيا
• 4 القرية اليوم
• 5 الاستيطان
• 6 أعلام بارزون
• 7 مصادر

التاريخ[عدل]

بناها الكنعانيون وسموها (برج ستراتون), وقد أطلق عليها هيرودوس الرومي اسم (قيصرية) نسبة إلى القيصر الروماني (أغسطس قيصر).

قُدر عدد سكانها عام 1922 حوالي (346) نسمة، ^[1]. وفي عام 1945 كان عدد السكان (1120) نسمة, منهم 960 عربياُ و160 يهودياً.

قامت المنظمات الصهيونية المسلحة بهدم البلدة وتشريد أهلها البالغ عددهم عام 48 حوالي (1114) نسمة وكان ذلك في 15-2-1948 وعلى انقاضها أقام الصهاينة مستعمرة (أور عكيفا) عام 1951، كما ضموا بعض أراضيها إلى مستعمرة (سدوت يام) المجاورة للبلدة والمقامة في عام1940 على أراضي خربة أبو طنطورة إلى الجنوب من قيسارية، وفي عام 1977 اعترفت الحكومة الإسرائيلية بمركز كيساريا الريفي الإسرائيلي.^[1]

الأماكن الأثرية[عدل]

المسرح الروماني

تعد البلدة ذات موقع أثري سياحي، إذ تحتوي على بقايا مدينة رومانية وجدران وميناء وحلبة سباق، ومعبد وجدران صليبية وقاعدة تحصين مائلة وبناء روماني مستطيل الشكل، وأساسات وقطع معمارية، وصخور منحوتة وأقنية ويعتبر موقعها حافل بالآثار الرومانية والبيزنطية والإسلامية والصليبية وإلى أن هناك بعض المباني القديمة يحافظ على شكله إلى حد بعيد، غير أن الآثار العربية والإسلامية هدمت أو شوهت وحولت قبور الأولياء إلى مراحيض عامة.

احتلال القرية وتطهيرها عرقيا[عدل]

يذكر المؤرخ الإسرائيلي بِني موريس أن ((قيسارية كانت أولى القرى التي تمت فيها عملية منظمة لطرد السكان العرب، على يد الهاغاناه، في سنة 1948)). إذ احتلت وحدة من البلماح القرية في 15 شباط/فبراير، و((هرب السكان أو أُمروا بالرحيل))، علماً بان بعضهم هرب سابقاً خوفاً من هجوم متوقع. وعندما أصر عشرون قروياً على ملازمة منازلهم حتى بعد أن اُحتلت القرية، دمّرت وحدة من البلماح منازل القرية في 20 شباط/فبراير. وكان قرار تهديم المنازل اتُخذ ف أوائل شباط/فبراير، في اجتماع هيئة الأركان العامة للهاغاناه. لكن موريس يدعي أن المنازل كانت ملكاً لليهود، وأن العرب استأجروها من جمعية استعمار فلسطين اليهودية، وأن ضباط البلماح المشرف على العمليات، يتسحاق رابين، لم يوافق على قرار تدمير القرية. كذلك اعترض على قرار التدمير مسؤول رسمي في حزب مبام اليساري، قائلاً إن سكان القرية ((عملوا كل ما في وسعهم للمحافظة على السلام في قريتهم وجوارها)). وقد دُمّر ثلاثون منزلاً، واستُبقيت ستة منازل بسبب نقص في المتفجرات. وكان التدمير في السياق العام لتطهير السهل الساحلي شمالي تل أبيب، في الأشهر الأولى من سنة 1948.

القرية اليوم[عدل]

المسجد.

دُمّرت المنازل في معظمها. وفي الأعوام الأخيرة، أجرت فرق إيطالية وأميركية وإسرائيلية تنقيبات في الموقع، على نطاق واسع، وحُوّل إلى منطقة سياحية. وباتت المنازل الباقية مطاعم في معظمها، وحوِّل مسجد القرية إلى بار.

الاستيطان[عدل]

في سنة 1940، أُنشء كيبوتس سدوت يام على ما كان تقليدياً من أراضي القرية، وذلك على بُعد كيلومتر إلى الجنوب من موقعها. وأُنشئت مستعمرة أُخرى اسمها أور عكيفا شمالي شرقي القرية، في سنة 1951. وهي الآن بلدة صغيرة يبلغ عدد سكانها أكثر من 7000 نسمة، وتمتد داخل أراضي القرية. وفي سنة 1977. اعترفت حكومة إسرائيل بمركز كيساريا الريفي الإسرائيلي.

תוכן עניינים

  [הסתרה] 

• 1 היסטוריה
  • 1.1 כרונולוגיה
• 2 ממצאים ארכאולוגים
  • 2.1 ממצאים מהתקופה ההלניסטית וההרודיאנית
    • 2.1.1 הנמל
    • 2.1.2 המקדש
    • 2.1.3 ארמון הורדוס
    • 2.1.4 התיאטרון
    • 2.1.5 ההיפוסטדיום
  • 2.2 ממצאים מהתקופה הרומית / רומית מאוחרת
  • 2.3 ממצאים מהתקופה הביזנטית
  • 2.4 מערכת אספקת המים לקיסריה
• 3 ראו גם
• 4 לקריאה נוספת
• 5 קישורים חיצוניים
• 6 הערות שוליים

היסטוריה[עריכת קוד מקור | עריכה]

ראשיתה של העיר קיסריה בשלהי התקופה הפרסית, במעגן פיניקי קטן סמוך לתחנה ימית של צידונים. המקום נקרא "מגדל שרשון" או "סטראטון" - כנראה עיוות של שם האל הצידוני עָבֶּד אשתורת או של עבדעשתרת ביוונית, שהוא שמם של שני מלכים צידוניים שהשני מהם הוא בן זמנו של אלכסנדר מוקדון.

בסוף המאה השנייה לפנה"ס השתלט על המקום זואילוס, הטיראנוס של דור, וזמן קצר לאחר מכן, בשנת 90 לפנה"ס, נכבש המקום בידי אלכסנדר ינאי וסופח לממלכת החשמונאים. עם כיבוש ארץ ישראל בידי רומי בשנת 63 לפנה"ס, צירף אותה פומפיוס לנציבות סוריה, ובשנת 31 לפנה"ס, לאחר ניצחונו של אוקטוויאנוס בקרב אקטיום, הוא העביר את העיר, יחד עם כל החוף הארץ-ישראלי, להורדוס, ששלט בארץ ישראל בחסות רומית. הורדוס בנה במקום עיר נמל גדולה וקרא לה קיסריה, על שם מיטיבו. העיר נבנתה כעיר נוכרית, עם מתקני שעשועים,אמפיתיאטרון, תיאטרון (שופץ כיום), בתי מרחץ ומקדשים אליליים. כמו כן בנה בה הורדוס נמל ענק, שתואר על ידי ההיסטוריון יוסף בן מתתיהו (יוספוס פלאביוס) כגדול מזה של פיראוס (מלחמת היהודים ספר א, כ"א). הורדוס החל בבנייתה בשנת 22 לפנה"ס וחנך אותה בשנת 9/10 לפנה"ס.

לאחר מותו של הורדוס (4 לפנה"ס) עלתה קרנה של קיסריה, ובשנת 6 לספירה, לאחר שהודח ארכלאוס בנו של הורדוס, היא הפכה למקום מושבם של נציבי יהודה הרומיים. בעיר חייתה אוכלוסייה מעורבת, אך היה לה צביון הלניסטי מובהק. תושבי העיר היהודים סבלו לעתים קרובות מהתנכלויות שכניהם הנוכרים, ומתיחות מתמדת שררה בין היהודים לנוכרים. בימי הנציב אנטוניוס פליקס פרצו בה מהומות דמים ובימי גסיוס פלורוס, בשנת 66, הביאה שרשרת אירועים סמוך לבית הכנסת שבעיר לפרוץ מהומות דמים בין יהודים לנוכרים, שנתנו את האות לתחילתו של המרד הגדול. בית הכנסת בקיסריה כונה לאחר מכן במקורות "כּנִיסָתַה דֶמָרדוּתָה". בימי מרד בר כוכבא הייתה קיסריה בסיס האספקה הראשי של הצבא הרומי, ומאוחר יותר הוצאו בה להורג כמה מעשרת הרוגי מלכות, ובהם רבי עקיבא.

אספסיאנוס העלה את העיר לדרגת קולוניה בעלת זכויות מוגבלות, ומאוחר יותר העניק לה אלכסנדר סוורוס את התואר "מטרופולין". בתקופה הרומית התיכונה שבה והתחזקה בה הקהילה היהודית, והיא הפכה למרכז יהודי חשוב.

בתקופה הביזנטית הייתה קיסריה המטרופולין של "פלשתינה פרימה" ומרכז נוצרי חשוב. בין השאר חיו בה אבות הכנסייה אוריגנס (אשר כתב בעיר את "הקספלה" - תרגום התנ"ך ליוונית בחמש גרסאות), ואוזביוס (אשר כתב בעיר את "האונומסטיקון" - רשימת ישובי ארץ ישראל, ואת "תולדות הכנסייה"). לעיר הייתה חשיבות גדולה בעיני הנוצרים, מאחר שבה, על-פי המסורת הנוצרית, התנצר עובד האלילים הראשון, הקנטוריון קורניליוס. בראשית המאה ה-5 חולקה הארץ לכמה מחוזות, קיסריה נבחרה לבירתה של "פלשתינה פרימה", וישבו בה יהודים ובתוכם ר' הושעיה ואחריו ר' אבהו דקיסרין. לדעת חלק מחוקרי התלמוד נערכה בעיר קיסריה מסכת נזיקין מהתלמוד הירושלמי‏^[1]. במאה ה-6 נולד בקיסריה פרוקופיוס, שהפך לסופרו של הקיסר יוסטיניאנוס הראשון.

יחד עם כל ארץ ישראל, נכבשה קיסריה במאה ה-7 על ידי המוסלמים.

בסוף המאה ה-12 עברה השליטה בקיסריה בין הצלבנים לצלאח א-דין לסירוגין. במאה ה-13 נכבשה בידי הממלוכים ובראשם הסולטאן בייברס, וחרבה יחד עם שאר ערי החוף בארץ ישראל. היישוב בה התחדש בשלהי המאה ה-19, כאשר קבוצה של גרמנים טמפלריםניסו להתיישב במקום במסווה של חפירות ארכאולוגיות. בשנת 1882 הוקם היישוב קיסאריה על ידי בוסנים מוסלמים. הכפר נכבש במלחמת העצמאות ב-15 בפברואר 1948 והיה היישוב הראשון שנכבש בידי הצד היהודי באותה מלחמה. רוב תושביו התפנו ממנו והשאר נצטוו לעזוב.

יהוסף שווארץ, חוקר את ארץ ישראל במאה ה-19, סבר שקיסאריה (קיסרי) ועקרון המקראית עיר אחת הן - כפי שכתב בספרו "תבואות הארץ".

היישוב המודרני של קיסריה כיום הוא יישוב קהילתי אמיד הכלול במועצה אזורית חוף הכרמל.

כרונולוגיה[עריכת קוד מקור | עריכה]

• המאה ה-3 לפנה"ס - 90 לפנה"ס : יישוב פיניקי בשם מגדל שרשון (סטראטון).
• 90 לפנה"ס : סיפוח לממלכת החשמונאים (תקופת אלכסנדר ינאי).
• סוף המאה ה-1 לפנה"ס: בניית העיר קיסריה על ידי הורדוס.
• 6 - 639 : התקופה הרומית והביזנטית.
• 639 : הכיבוש המוסלמי.
• 1251 : ביצור העיר על ידי הצלבנים (המלך לואי ה-9)
• 1265 : כיבוש העיר על ידי הסולטאן בייברס.
• ראשית המאה ה-19 - 1948: במקום מתקיים כפר בוסני קטן.

ממצאים ארכאולוגים[עריכת קוד מקור | עריכה]

שם היישוב נשתמר בשמו הערבי של המקום בצורה זהה כמעט ומכאן זיהויה הוודאי.

ממצאים מהתקופה ההלניסטית וההרודיאנית[עריכת קוד מקור | עריכה]

שרידים מתקופה זו נתגלו בכמה משטחי החפירה. צפונית לתל של מגדל סטרטון נחשף קטע של חומה המשולבים בה שני מגדלים עגולים, דומים לאילו אשר נחשפו בשומרון ויוחסו לתקופה ההלניסטית.

העיר של הורדוס (קיסריה) הוקמה על גבי חורבות מגדל סטרטון, המקום זה נזכר לראשונה בפפירוסים של זנון שספינתו עגנה במקום. על פי הפפירוסים המקום היה מתאים לעגינה.‏^[2] עדות שנתן יוסף בן מתתיהו. הורדוס ראה בשטח המישורי פוטנציאל למימוש עקרונות תכנוניים אדריכליים (תכנון היפודמי) שהיו מקובלים באותה תקופה. הורדוס הקים את נמל קיסריה אדיר המידות וזאת כצורך להקמת נמל נוסף בין דור ליפו. הבניה בקיסריה היא באבני כורכר מקומיות אשר את מראן הלבן קיבלו מכיסוי הטיח – מכאן מבינים את תיאורו של יוסף בן מתתיהו, כאשר תיאר את העיר כבנויה מאבן לבנה. העיר של הורדוס הייתה מתוכננת היטב עם מערך של תעלות ניקוז מתחת לרחובות. התיאטרון – עשוי אבן מה שמייחד אותו מן התיאטרונים עשויי העץ שהיו נפוצים באותה תקופה.

הנמל[עריכת קוד מקור | עריכה]

הנמל הצפוני^{[דרושה הבהרה]} בנוי מתיבות עץ ענקיות שהושטו לתוך הים, ולתוכן יצקו אפר וולקני שהתקשה לרמה של בטון במגע עם המים. התיבות שקעו עם האפר שהתקשה, ויצרו בסיס יצב וחזק לבניית הנמל בתוך המים. טכניקה זו הייתה חדשנית מאוד בתקופת בנייתו של הנמל, והשימוש בה מבטא את החזון המפואר של הורדוס בבניית קיסריה כולה. קיסרה אינה עיר נמל במקורה כי אין בה שובר גלים טבעי (כמו בעכו למשל), ולכן היה צורך להקים שובר גלים מלאכותי שיאפשר עגינה של ספינות וקיום נמל בעיר.

המקדש[עריכת קוד מקור | עריכה]

המקדש נקרא מקדש אוגוסטוס ורומא לכבודו של אוגוסטוס קיסר. למקדש היה פרונאוס וקלע עמוק. נבנה במרכזו של מתחם מקודש המוקף בקירות. על סמך השרידים הציע נצר כי מדובר במקדש פריפטרלי. נחשפו שרידיו של גרם מדרגות שעולה מכיוון מערב למזרח. אבני המקדש עשויות כורכר מקומי והוא צופה שכבה עבה של סטוקו משובח אשר נתן ממד של מונומנטליות ופאר. רק בשלב הרומי המאוחר נכנסו למקדש אלמנטים עשויים שיש. על שרידי המקדש נבנתה בתקופה הביזנטית כנסייה אוקטוגונלית ומאוחר יותר מבנה מוסלמי. בפינה הצפון מערבית של המקדש ניצב נימפאום אשר נחפר לראשונה בשנת 1961 על ידי הארכיאולוג אברהם נגב ושוב בשנות ה-90 של המאה ה-20 בידי יוסף פורת. לאחר מכן כוסה הנימפאון ונחשף לציבור הרחב רק בשנת 2014‏^[3].

ארמון הורדוס[עריכת קוד מקור | עריכה]

זוהה על שונית הבולטת פנימה אל תוך הים. בשרידי החדרים המערביים נחשפה רצפת פסיפס בדגמים גאומטריים (אהוד נצר הציע לתארכה כהרודיאנית, ויש המאחרים זאת). עיקר השרידים השתמרו בחלקו הצפוני, מדובר היה באולם גדול עם מסדרונות משני צדדיו. לארמון היו שני מפלסים. מאוחר יותר שימש מבנה הארמון כמקום מושבם של המושלים הרומאים.

התיאטרון[עריכת קוד מקור | עריכה]

התיאטרון בקיסריה הוא מהקדומים שבתיאטראות שהתגלו בארץ. הוא נבנה בתקופתו של הורדוס והוא היה פעיל עד התקופה הביזנטית במשך מאות שנים. המיקום נבחר באופן קפדני במיוחד, התיאטרון הכיל 6,000 מושבים בערך. התיאטרון נחשף על ידי המשלחת האיטלקית בסוף שנות ה-50 של המאה ה-20 במקורו היה בנוי כולו מאבן כורכר וטיח ומאוחר יותר בימיו של ספטימוס סוורוס שולבו בו עמודי שיש ופורפיר.

בשנת 1961 התגלה לוח שחם בהריסות התיאטרון הרומי, המקדיש את ה"טיבריום" לפרפקט פונטיוס פילאטוס. אין לדעת מיהו אותו טיבריום, ומניחים כי המדובר במבנה שנועד לפאר את שמו של הקיסר טיבריוס. כתובת זו מוצגת כיום במוזיאון ישראל בירושלים.

כיום מתקיימות בתיאטרון (המכונה לעתים בטעות "אמפיתיאטרון" בפי העם‏^[4]) הופעות פופ ורוק של אמנים שונים. התיאטרון מכיל כ-3,700 מושבים, והופעה בו נחשבת לאבן דרך משמעותית בקריירה של אמנים ישראלים.

ההיפוסטדיום[עריכת קוד מקור | עריכה]

נבנה בימי הורדוס, משתרע לאורך קו החוף במקור היה מוקף ספסלי אבן סביב. לאורך הקירות המקיפים את הזירה (הארנה) נחשפו ציורי בעלי חיים – נראים תיאורים של מחזות ציד, זאת אולי בהשראת הפעילות שנהגו בו. בקצה הצפוני של הזירה נחשפו עמדות הזינוק ומכאן למדים כי המקום שמש גם כקירקוס, הוצע לקרוא למבנים מעין אילו בשם "היפוסטדיום", שילוב של היפודרום ואצטדיון כאחד.

ממצאים מהתקופה הרומית / רומית מאוחרת[עריכת קוד מקור | עריכה]

לאחר שארץ ישראל עברה לשלטון הנציבים הפכה קיסריה לבירת פרובינקיה יהודה. בתקופה זו העיר התרחבה ונבנו בה מבני ציבור מגוונים. העיר התפשטה מזרחה, ובתקופה זו נוספו מבני שוק גדולים. המקדש המשיך לשמש כמקדש רומא ואוגוסטוס ונקרא בשם "סבסטיאון". תופעת המחסנים גדולי המידות גם כן נפוצה בתקופה זו. הארמון של הורדוס הוסב לשמש כמקום מושבם של המושלים הרומיים ובתקופה זו נוספו לו חדרי משרדים שונים, כמו כן נוסף לארמון בית מרחץ שברצפתו לבנים הטבועים בטביעות חותם של הלגיון העשירי פרטנסיס.‏^[5] מדרום לארמון נפרס שטח שעליו נבנו וילות של אנשים אמידים שהתעשרו מבעלות על אדמות (באזור השרון). מצפון לכל אחת מן הוילות היה רובע של מחסנים אשר שייך היה לבעל הווילה. נמצאו בנוסף אסמי תבואה תת-קרקעיים.

בית המרחץ: בקיסריה מכלול של בתי מרחץ מהתקופה הביזנטית, בית המרחץ נבנה זמן רב לאחר הפסקת פעולתו של התיאטרון של הורדוס והווה גאווה רבה.

הפלסטרה: לפני כניסת הרוחצים לבית המרחץ, היו נכנסים ל"פָלָאֶסְטְרָה" בה היו מתעמלים. לאחר הטבילה בבית המרחץ באו המתרחצים שנית לפלסטרה כדי לקבל עיסויים למיניהם והתארגנות לקראת יציאה.

קירקוס בהשראתו של הקירקוס מאקסימוס (ראו: המלוכה הרומית וספורט ברומא העתיקה) נבנה הקירקוס בקיסריה בימיו של אדריאנוס. המבנה המשיך להיות בשימוש עד המאה ה-6 לספירה. מידותיו 450 X 70 מ'. המבנה נועד למרוצי מרכבות וסביבו מערך ארגוני שלם (התגבשות קבוצות, מועדונים וכו'). הקירקוס ממוקם במזרחה של העיר, בשטח נרחב אשר לא נוצל לבנייה. בעבר קיים היה מערך מושבים מאבן, אותן אבנים נשדדו, אך עדות לו נראתה כאשר נחשף מערך קמרונות שנשא את המושבים. הספִּינה הייתה מורכבת ממערך של בריכות לאורכה כאשר במרכז ניצב האובליסק (שהוצב מחדש), האובליסק עשוי אבן גרניט אסואן ויובא ממצרים. נחשפו הקונוסים שהוצבו בפינות הספִּינה.

בית הכנסת: ניתן להבחין בפסיפס שהיה חלק מקומפלקס בית הכנסת. בית הכנסת בקיסריה מוזכר בספרו של יוסף בן מתתיהו "מלחמת היהודים" עם ספר התורה שהיה בתוכו. לפי הכתוב - פה ניצתה האש שהבעירה חיש מהרה את כל יהודה באש המרד נגד הרומאים. היהודים בתקופה הרומית המאוחרת היוו אחוז ניכר מאוכלוסיית העיר והם השתלבו במערך הכלכלי כסוחרים, חקלאים וכו'. חיכוכים עם האוכלוסייה השכנה יצרו לעתים מחלוקות חריפות ביניהם, אך ישנן גם עדויות המדברות על יחסים טובים עם השכנים הנוכרים דוגמתאוסביוס, מאבות הכנסייה, אשר למד כמה מענייני דתם של היהודים מפיו של "עברי".

ממצאים מהתקופה הביזנטית[עריכת קוד מקור | עריכה]

לשכת המס: ממוקמת במרכז העיר ממזרח להיפוסטדיום, מדובר באולם מלבני מוקף חדרים מכל עבריו, מבנה זה היה חלק ממכלול קריית הממשל. נחשף בו פסיפס של אופוס סקטילה המוקף בספסלי אבן, ספסלים אלו שמשו, כך משערים, כמקומות המתנה. אם אכן נכון הדבר פירושו של דבר כי מדובר על מערך בירוקרטיה שהוא סממן מובהק של השלטון הביזנטי. לעניין פרוש הכתובת שבפסיפס: "אם תציית לשלטונות המס, אזי אין לך ממה לחשוש". כל המבנה נבנה על רצפה מוגבהת ומשערים כי משמעות הדבר עונה על הצורך להוריד את רמת הלחות במבנים שנשאו מסמכים הרגישים לרטיבות.

מערכת אספקת המים לקיסריה[עריכת קוד מקור | עריכה]

 ערך מורחב – אספקת המים לקיסריה

על מנת לקיים חיים, דואג כל ישוב בעולם לאספקת מים. זו הסיבה העיקרית לכך שחלק ניכר מהיישובים הוקמו על גדות נהרות או ליד נביעות מים. ביישובים אחרים נקדחו בארות, נבנו בורות לאיסוף מי גשמים, או, כפי שנעשה בקיסריה, הוקמו אמות מים להעברת מים ממקורות מים מרוחקים אל היישוב.

עד ימיו של הורדוס היישוב בקיסריה היו קטן יחסית, ובורות מי תהום סיפקו די מים לצרכיו. עם התרחבותה של קיסריה ועליה ברמת חיי תושביה (למשל בניית בתי מרחץ) נוצר צורך בהובלת מים ממעינות מרוחקים. לשם כך, במהלך השנים, נבנו מספר מפעלי מים להבאת המים אל העיר:

• האמה הגבוהה מורכבת מ-3 תעלות שנבנו בזמנים שונים:
  • תעלה א' - כנראה בתקופת הורדוס, נבנתה אמת מים שכללה תעלה יחידה ממעיינות שוני הנמצאים צפונית לבנימינה, כ 12 ק"מ צפונית מזרחית לקיסריה. האמה נישאה על גבי קשתות וחצתה את רכס הכורכר בג'סר א-זרקא באמצעות מנהרה חפורה ובעלת פירים לתחזוקתה. שרידיה של אמת המים הגבוהה מופיעים באופן ברור סמוך למחצבה בקצה הדרומי של הכרמל סמוך למושב בית חנניה. בקטע המקביל לפני הים הייתה התעלה מקורה, ככל נראה על מנת למנוע חדירת חול לתוכה.
  • תעלה ב' – בהמשך נוספה תעלה שנייה, אשר הובילה את מי מעיינות צברין (צפונית ליישוב עמיקם). בין עין צברין לעין אביאל נחפרה נקבה של 6 ק"מ, ומשם חצתה האמה את בקעת הנדיב בתעלה פתוחה לאורך 5 ק"מ. אמה זו נבנתה בתקופתו של הקיסראדריאנוס, על ידי הלגיון ה-10, כפי שניתן ללמוד מכמה כתובות שהוצבו לאורכה. משערים כי תוקנה על ידי הלגיונות שהיו מרוכזים בקיסריה בזמן מרד בר כוכבא. נמצאו עליה עד כה 10 כתובות, תשעה מהן של הלגיונות הרומיים. הכתובות של הלגיונות השני, השישי והעשירי הן מזמנו של אדריאנוס קיסר. תעלה זו הובילה מים גם ממקורות מים נוספים מזרחית למקורותיה של תעלה א', על ידי מפעלים תת-קרקעיים שהובילו מים מאזור המושבים אליקים, עמיקם ואביאל שברמות מנשה. מאחר שבין קצה הכרמל ורכס הכורכר יש אזור בעל קרקע רכה אשר גרמה לשקיעה של האמה, השתמשו במערכת של צינורות חרס אשר היוו סיפון הפוך, אשר העביר את המים בקטע השקוע.
  • תעלה ג' – מתוארכת כביזנטית

משערים כי מאחר שהעיר הביזנטית נבנתה על בסיס קודמתה, הייתה במפלס גבוה יותר ולפיכך, מילאו את תעלה ב' במילוי גס ובנו עליה תעלה שלישית במפלס גבוה יותר שספיקתה הייתה נמוכה יחסית לקודמותיה.

• האמה הנמוכה מהתקופה הביזנטית

עם גידול האוכלוסייה שהצריך אספקת מים רחבה יותר. האמה הובילה את מי המעיינות שבאזור ביצות כאבארה (מעגן מיכאל), 5 ק"מ צפונית לקיסריה. מאחר שמפלס המעיינות היה נמוך ממפלס קיסריה נבנו סכרים בין אזור בית חנניה לאזור מעגן מיכאל, ובאמצעותם נאגרו המים באגם שמפלסו היה דיו על-מנת להוביל את המים לקיסריה. המים זרמו בתעלה חצובה בדופן המערבית של רכס הכורכר, אשר באזור החוף כוסתה בקמרון חביתי. בקרבת קיסריה עברה התעלה תחת הקשתות של האמה הגבוהה, ונעה במקביל לה עד העיר. המעבר אל תחת האמה הגבוהה בסמוך לג'סר א-זרקא נעשית תוך שינוי כיוון בגלל קיומם של הקשתות של האמה הגבוהה, דבר המעיד על קדמותה של האמה הגבוהה יחסית לנמוכה.